İkinci el araç alım-satım pazarı bakımından Türkiye’deki güçlü konumu sebebiyle daha önce de birçok Rekabet Kurulu (“Kurul”) kararında adı geçen Sahibinden Bilgi Teknolojileri Pazarlama ve Ticaret A.Ş. (“Sahibinden”), Kurul’un 16.01.2025 tarihli ve 25-02/47-28 sayılı ön araştırma kararında inceleme altına alınmıştır. Gizlilik talepli şikâyet başvurusu kapsamında Kurul, Sahibinden’in kurumsal üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmeti ve bireysel üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmeti ile Otobid hizmetinin bağlanması ve tüketiciler nezdinde sömürücü etkiler yaratılmak suretiyle rekabetin kısıtlandığı iddiasını incelemiş, bu kapsamda söz konusu uygulama bakımından rekabet karşıtı herhangi bir endişenin ortaya çıkmayacağını değerlendirerek soruşturma açılmasına gerek duymamıştır.

Bu yazıda Sahibinden nezdinde yapılan tespitler ve Otobid isimli açık artırma hizmetinin rekabet hukuku tahtında Kurul tarafından nasıl değerlendirildiği ele alınmaktadır.

I. Sahibinden’in Faaliyetleri, İlgili Ürün Pazarı Nasıl Tanımlanıyor?

Kurul’un değerlendirmesine göre, ikinci el araç alım satım piyasasında geleneksel kanal ve çevrim içi kanalda faaliyette bulunan birçok aktör sebebiyle, hizmet sunumunda farklılaşan birden fazla iş modeli ortaya çıkmaktadır. İş modelleri makroekonomik etkenler, arz-talep ile sektörün yapısı gibi etkenlere göre değişmekte ve iş modelini seçen oyuncular arasında hizmetin sunumu açısından farklılıklar oluşabilmektedir. Sahibinden’in de faaliyetlerini yürüttüğü sektör olan çevrim içi ikinci el araç alım satım alanında sadece aracılık hizmetleri verilmesi ile iBuying (anında alım, instant buying) iş modelleri ortaya çıkmaktadır. Söz konusu iş modelleri, araçların tedarik edildiği ve satıldığı tarafa göre ayrışan dört farklı kanal üzerinden işletilebilmektedir. Bu kanallar; (i) filodan galeriye satış (B2B, Business to Business), (ii) tüketiciden oto galeriye satış (C2B, Consumer to Business), (iii) filodan tüketiciye satış (B2C, Business to Consumer), ve (iv) tüketiciden tedarik edilen aracın tüketiciye satışı (C2C, Consumer to Consumer) olarak ortaya çıkmaktadır.

İnceleme konusu Otobid hizmeti ise, ikinci el aracını hızlı ve değerinde satmak isteyen bireysel kullanıcıların, araçlarını platforma kayıtlı kurumsal üyelere (oto galerilere) çevrim içi açık artırma yöntemi ile satışa sunmalarını sağlayan bir hizmettir. Dolayısıyla aslen tüketiciden kurumsal üye olan oto galeriye satımı içeren Otobid hizmeti yukarıdaki kanallar arasından C2B kapsamındadır. Bununla birlikte ilgili ürün pazarı değerlendirilirken Kurul, yine Sahibinden tarafından sunulan bir başka açık artırma hizmeti olan S-ATS hizmetini de dikkate almıştır. S-ATS hizmeti, bu sefer kurumsal satıcıların açık artırma usulüyle yine kurumsal satıcılara ikinci el araç sattıkları ve B2B niteliğindeki bir hizmettir. Kurul, her ne kadar dosya konusu iddiaların esasen C2B niteliğindeki Otobid hizmetine yönelik olsa da Sahibinden’in B2B hizmeti olan S-ATS’nin mevcudiyeti ve pazardaki iş modellerinin hibrit ve parçalı yapısı nedeniyle, bireysel üyeler yanında kurumsal üyelere yönelik de pazar tanımı yapılmasının uygun olduğu değerlendirmiş ve ilgili ürün pazarlarını “bireysel üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmetleri pazarı” ve “kurumsal üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmetleri pazarı” olarak tanımlamıştır. İlaveten, eski Kurul kararları da dikkate alınarak, “çevrim içi ikinci el araç alım satım hizmetleri pazarı” da bir başka pazar olarak tanımlanmış hatta dosya kapsamında tanımlanmasına ihtiyaç görülmemesine karşın Sahibinden’in varsayımsal olarak en dar pazar olan “çevrim içi ikinci el bireysel kullanıcıdan araç alım hizmeti” pazarındaki konumu da hâkim durum değerlendirmesinde dikkate alınmıştır.

II. Hâkim Durum Analizi

Kurumsal/bireysel üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmetleri pazarları bakımından 2015-2017, 2018-2020, 2020-2022 ve 2020-2023 dönemlerinde Sahibinden’e yönelik hâkim durum tespitinde bulunduğu kararlarına1 atıf yapan Kurul, mevcut dosya kapsamındaki hâkim durum analizine bir önceki Kurul kararında esas alınan döneme 2024 verilerinin eklenmesi suretiyle, Sahibinden’in “kurumsal üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmeti” ve “bireysel üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmeti” pazarlarında hâkim durumda olduğuna karar vermiştir. Sahibinden’in 2022-2024 (Kasım) dönemi bakımından ilgili ürün pazarındaki pazar payının her daim yüzde 40’ın üzerinde seyrediyor olmasının ve bu dönemde ilgili ürün pazarındaki en yüksek pazar payına sahip teşebbüs olmasının Sahibinden’in pazardaki lider konumunu ortaya koyduğu değerlendirilmiştir. Bu kapsamda, özellikle Sahibinden’in rakibi konumundaki Arabam Com İnternet ve Bilgi Hizmetleri A.Ş.’nin (“ArabamCom”) pazar payı dikkate alınarak ArabamCom’un Sahibinden üzerinden ciddi bir rekabetçi baskı yaratamadığı ifade edilmiştir.

Çevrim içi ikinci el alım satım pazarı bakımından ise, Sahibinden’in ilgili pazarda yukarıda da değinilen S-ATS ve Otobid uygulamaları ile faaliyet gösterdiği ifade olunmuştur. Bu pazar bakımından Sahibinden’in hâkim durumda olup olmadığı incelenirken ise Kurul; (i) Sahibinden’in bu hizmetler kapsamında elde ettiği gelirleri, (ii) Sahibinden’in hizmetini sunduğu internet sitesinin trafik verisini, (iii) Otobid uygulaması nezdinde gerçekleşen randevu sayısı ve vasıtasını satan bireysel kullanıcı sayısı gibi daha dar ölçütleri, (iv) ihaleye çıkarılan araç sayısı ve teklif veren kurumsal kullanıcı sayısı ölçütlerini (Otobid hizmeti e-ihale iş modelini benimsediğinden) dikkate almıştır. Tüm bu verilerin değerlendirilmesinin ışığında, Sahibinden’in çevrim içi ikinci el alım satım pazarında hâkim durumda olmadığına ancak hem kurumsal hem de bireysel kullanıcılar bakımından pazarda yüksek bir bilinirliğe sahip olduğu tespit edilmiştir.

III. Hâkim Durumun Kötüye Kullanılıp Kullanılmadığının Değerlendirilmesi

Sahibinden’in Bağlama Yoluyla Hâkim Durumu Kötüye Kullandığı İddiası

Şikâyet başvuruları kapsamında inceleme konusu edilen iddialardan biri, Sahibinden’in Otobid hizmetinin çevrim içi ilan listeleme hizmetlerine bağlamak suretiyle rekabeti kısıtladığı iddiasıdır. İddianın gerekçelendirmesi ise Otobid üzerinden ikinci el araç satışının yalnızca www.sahibinden.com’da bireysel hesap sahibi olan kullanıcılar tarafından, yine www.sahibinden.com’da kurumsal hesap sahibi olan galericilere yapılabildiği ve bu nedenle Otobid hizmet i nd e n ya ra r l a n m a k i steye n k u l l a n ı c ı l a r ı n w w w. sahibinden.com’a üye olmalarının zorunlu hale getirildiği hususu üzerinden yapılmaktadır.

Kurul, bir bağlama uygulaması ile rekabet hukukunun ihlal edilmesinin mümkün olabilmesi için bağlayan ve bağlı ürünlerin iki farklı ürün olması ve bağlama uygulamasının rekabet karşıtı piyasa kapamaya sebep olmasının muhtemel olması olmak üzere iki faktörün varlığının aranmakta olduğuna değinerek, Sahibinden’e üyeliğin doğrudan herhangi bir faaliyetle ilişkilendirilmemekte; bireysel kullanıcıların üyelik oluşturmaları halinde istedikleri hizmetten faydalanabilmekte olduklarını ifade etmiştir. Teşebbüslerin aynı platform üzerinden paralel şekilde farklı hizmetler sunmalarında tek başına herhangi bir sakınca bulunmadığını belirten Kurul, Sahibinden bünyesinde ilan hizmetinden faydalanmak isteyen bir kullanıcıya Otobid hizmeti ve Otobid hizmetinden faydalanmak isteyen bir kullanıcıya ilan hizmetinin zorunlu kılınmadığını, bir başka deyişle her bir hizmetten tek başına ayrı ayrı faydalanılabildiğini belirterek ilgili davranışın bağlama teşkil etmediğini tespit etmiştir.

Sahibinden’in Tüketiciler Nezdinde Sömürücü Davranışlar Yoluyla Hâkim Durumu Kötüye Kullandığı İddiası

İnceleme konusu edilen bir başka iddia ise Sahibinden’in Otobid hizmetine yönelik aldığı provizyon bedellerini tüketicilere iade etmeyerek, bireysel kullanıcıları Otobid hizmetine mecbur ederek ve doğruluğu olmayan bilgilerle tüketicileri aldatmaya çalışarak Otobid hizmetiyle tüketiciler nezdinde sömürücü etkiler yaratmak suretiyle rekabeti kısıtladığına ilişkindir.

Bireysel kullanıcılar bakımından düzenlenen sözleşme hükümlerini inceleyen Kurul, bir bireysel kullanıcının aracını Otobid hizmeti ile satabilmesi için ya Sahibinden’e vekalet vermesi gerektiği ya da Sahibinden sitesi üzerinden kredi kartı bilgilerini girerek ön provizyon tutarını onaylaması gerektiği, aksi takdirde Otobid üzerinden araç satışı gerçekleştiremediğini tespit etmiştir. Söz konusu bireysel kullanıcının, vasıtası açık artırmaya çıkarılana kadar sürecin herhangi bir aşamasında satıştan vazgeçebileceği ve bu durumda kredi kartından geçici limit olarak ayrılan provizyon tutarının koşulsuz olarak kendisine iade edileceği ifade edilmiştir.

Tüm bu hususlar, sözleşme hükümlerinde açık bir biçimde yazılmış da olduğunun altı çizilerek, Sahibinden’in Otobid hizmetine yönelik aldığı provizyon bedellerinin tüketicilere iade edilmediği ve tüketiciler nezdinde sömürücü uygulamalara neden olduğu yönündeki iddia bakımından rekabet karşıtı herhangi bir endişenin ortaya çıkmayacağı ifade edilmiştir.

Tüketicilerin aldatılmaya çalışıldığı iddiasına ilişkin olarak ise, aktarılan sürecin teknik yeterlilik vb. gibi kriterler üzerinden kurgulandığı, Sahibinden’in Otobid hizmetini sunarken kullanıcılara önereceği açık artırma başlangıç fiyatının tespiti bakımından ekspertiz hizmetinin önem arz ettiği, eş deyişle ekspertiz hizmetinin araçların fiyatlarının doğru belirlenmesi, aracın özelliklerinin satıcı beyanlarıyla örtüşüp örtüşmediğinin tespit edilebilmesi bakımından önem taşıdığı, tüm bunlara ilaveten Sahbinden’in süreci kendisinin yönetmesi bakımından yasal yükümlülük altında olduğu ve bu süreci yönetirken de kullanıcılara hem kendi bünyesinde faaliyet gösteren hem de anlaşmalı olduğu ekspertiz firmaları arasında seçim imkânı sunduğu değerlendirilerek Kurul tarafından rekabet karşıtı herhangi bir sömürücü davranışın söz konusu olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

IV- SONUÇ

Yukarıda ifade edilen tüm değerlendirmeler ışığında Kurul, her ne kadar Sahibinden “kurumsal üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmeti” ve “bireysel üyelerin vasıta satış faaliyetlerine yönelik çevrim içi platform hizmeti” pazarlarında hâkim durumda olsa da, 2023 yılı itibarıyla S-ATS ve Otobid uygulamasıyla faaliyete başladığı çevrim içi ikinci el araç alım satım hizmetleri pazarında Sahibinden’in hakim durumda bulunmadığına, ilgili ürün pazarının en dar şekliyle ve dolayısıyla Sahibinden’in pazar payının görece en yüksek çıktığı olasılıkta dahi şikayet ve değerlendirme konusu uygulamaların özleri itibarıyla hâkim durumun kötüye kullanılması olarak değerlendirilemeyeceği sonucuna ulaşılarak soruşturma açılmamasına karar verilmiştir.