2004 yılında bir yıl uyguladıktan sonra bıraktığımız enflasyon muhasebesi 2023 yılı sonu itibarıyla tekrar hayatımıza girdi. Bu yazımızda sizlerle belki yılın en popüler konusu olan ve yaklaşık yirmi yıl sonra tekrar yapacağımız enflasyon düzeltmesine ilişkin özet bilgilendirme ve genel mantığın nasıl çalıştığına ilişkin basit bir örnekle sizleri bilgilendirmek istedik.

Neden Enflasyon Muhasebesi Yapıyoruz?

Şirketlerin enflasyonun hüküm sürdüğü bir ekonomide fiktif karları büyük oranda artmakta. Örneğin bir kıymeti düşük fiyatla alan bir şirket o kıymeti enflasyon sebebiyle yükselmiş bir fiyatla sattığında arada ciddi bir kar tutarı oluşuyor. Sadece bununla da kalmıyor bu fiktif karlar üzerinden kurumlar vergisi ödeniyor, sonra ortaklara kar dağıtılıyor ve şirketlerin gerçek karları değil esasen sermayeleri vergilendirilmiş oluyor.

İşte bu noktada enflasyon düzeltmesinin amacı mali tabloların düzeltilerek gerçek sonuçların bulunması diyebiliriz.

Enflasyon Düzeltmesi Nasıl Yapılacak?

Düzeltmeye tabi olan mali tablolar enflasyon nedeniyle paranın satın alma gücünde meydana gelen değişimleri yansıtmamakta. Gerçekleştirilecek olan düzeltme işlemi düzeltme katsayısı kullanılmak suretiyle, paranın satın alma gücündeki değişmelerin mali tablo kalemlerine olan etkilerini gidererek, mali tabloların paranın cari satın alma gücü cinsinden ifade edilmesi olacak.

Bunu sağlamak için öncelikle hesapların hangilerinin bilanço tarihi itibarıyla paranın cari satın alma gücünü yansıttığı, hangilerinin yansıtmadığını saptamak, hesapları gruplandırmak gerekiyor. Parasal kıymetler-Parasal olmayan kıymetler gruplandırması öncelikli ayrımımız olacak.

Enflasyon düzeltmesi, paranın satın alma gücünü bilanço tarihi itibarıyla yansıtmayan parasal olmayan varlık ve yükümlülükler esas alınarak yapıldığından bu gruplandırmanın doğru bir şekilde yapılması önemli. Zira, parasal kıymetler düzeltmeye tabi tutulmamaktadır.

Şu soru aklımıza gelebilir. Enflasyon kayıp ve kazançları aslında parasal varlık ve yükümlülüklerden kaynaklanmıyor mu?

Bizim yaptığımız uygulamada parasal olmayan varlıklardaki yani sabit kıymetler, sermaye kalemler, iştirakler vb. parasal olmayan varlık ve yükümlülüklerdeki değişimi dikkate alıyoruz. Bilanço içinde bir denge olduğundan bu denklikte de parasal kıymetlerdeki değişim parasal olmayan kıymetlerdeki değişime eşit olmak zorunda. Bu nedenle de ister parasal ister parasal olmayan kıymetlerden gidilirse sonuç aynı çıkacaktır. Bu kapsamda da bizim uygulamamız olan en son yayımlanan 555 Sayılı VUK Genel Tebliği de hesaplamayı parasal kıymetler yerine parasal olmayan kıymetler üzerinden gerçekleştirmekte.

Sizler için en basitinden bir örnekle bu düzeltmeyi anlatmaya çalışalım.

Öncelikle, kavramları doğru anlamak için sırasıyla;

Enflasyon fark hesapları; parasal olmayan kıymetlerin düzeltme işlemi sonrası değeri ile düzeltme öncesi değeri arasındaki farklardır.

Parasal olmayan kıymetlerin düzeltilmesi sonucu oluşan farkların kaydedildiği hesap da enflasyon düzeltme hesabıdır. Yani endeks değerleme farkı bir taraftan enflasyon fark hesabına girerken karşısında tüm artı ve eksi farkların kaydedildiği enflasyon düzeltme hesabı bulunur. Parasal olmayan aktif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar bu hesabın alacağına, parasal olmayan pasif kıymetlerin enflasyon düzeltmesine tabi tutulması sonucu oluşan farklar ise borcuna kaydedilmektedir. Sonuçta bu hesabın bakiyesi de 2023 yılı özelinde geçmiş yıl kar veya zararı kabul edilecek ve gelir ve gider hesapları ile ilişkilendirilmeyecektir.

Şimdi örneğe bakacak olursak bir ABC operasyonel kiralama şirketinin 01.01.2023’deki bilançosu aşağıdaki gibi olsun,

ABC Op. Kir. Şirketi 01. 01. 2023 Bilançosu
İştirakler	200	Borçlar	500
S/K Otomobiller	800	Sermaye	500
	1.000		1.000

31.12.2023 tarihine göre enflasyon katsayısının 1.6 olduğu varsayıldığında bilanço kalemlerinin her birinin düzeltmeleri şu şekilde olacaktır.

1. ———————— / ————————-
      Enflasyon Düzeltme Hesabı 300
          Sermaye Enflasyon Fark Hesabı 300

2. ———————— / ————————-
      S/K Enflasyon Fark Hesabı 480
          Enflasyon Düzeltme Hesabı 480

3. ———————— / ————————-
      İştirak Enflasyon Fark Hesabı 120
          Enflasyon Düzeltme Hesabı 120

Düzeltme işlemi sonucunda ise düzeltme hesabının durumu aşağıdaki şekilde olacağından,

Enflasyon Düzeltme Hesabı
Sermayeden	300	S/K lerden	480
		İştiraklerden	120
	300		600
Fark	+300

Enflasyon düzeltme hesabında oluşan 300 değerindeki fark gelir tablosuna aktarılıp Parasal Kar/Zarar Hesabına devredilerek kar olacak iken 2023 yılı enflasyon düzeltmesi vergisel bir sonuç doğurmayacağından bu tutar bilançonun pasifinde geçmiş yıl kar ve zararlarına kaydedilecektir.

ABC Op. Kir. Şirketi 31.12.2023 Enf. Bilançosu
Sabit Kıymetler	1.280	Sermaye	800
İştirakler	320	Ticari Borçlar	500
		Geçmiş Yıl Karı	300
	1.600		1.600

Buradaki püf noktası ise yapılan işlemin 2024 etkisi olacaktır. 7491 Sayılı Torba Kanun'da sayılan finansal kuruluşlar 2024 ve 2025 enflasyon düzeltmesi kar zararını gelir gider hesaplarına aktarmayacaklar, geçmiş yıl kar zararı kabul edip kazancın tespitinde vergi etkilerini dikkate almayacaklar ama operasyonel kiralama şirketleri en son Torba Kanun'da sayılan banka, sigorta ve finansal kiralama şirketleri gibi finans kurumlarından sayılmadıkları için bu düzenlemeye tabi olmayacaklar. Diğer bir ifade ile enflasyon düzeltmesinin 2024 ve 2025 yılı etkilerini gelir gider hesapları ile ilişkilendirip kazancın tespitinde vergi hesaplamasına dahil edeceklerdir. Bu da bu şirketlerin enflasyon muhasebesi uygulandıktan sonra söz konusu karlarının kurumlar vergisine tabi tutulması anlamına gelecektir.

Ayrıca 2023 yılı sonu itibarıyla ayrılacak amortismanın da binek otomobillerin yeniden değerlenmemiş değerinden, 2024 yılında ise değerlenmiş değeri üzerinden ayrılması ve bu kıymetlerin değerlenmiş değerlerinin altında satılması halinde oluşacak negatif farkın da kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması gerektiğini hatırlatmak isteriz.