Genel olarak sosyal güvenlik; kişilere belirli sosyal riskler (iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık, malullük, yaşlılık, ölüm, işsizlik) karşısında gelir ve sağlık güvencesi sağlama görevini yerine getiren uygulamalar topluluğudur.

Bu çerçevede, sosyal güvenlik hem aktif çalışma dönemi, hem de sonrası için kişilere güvence sağlamayı amaçlamaktadır.

Ülkemizdeki sosyal güvenlik sistemi; iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarını kapsayan “kısa vadeli sigorta kolları”, malullük, ölüm ve yaşlılık sigorta kollarını kapsayan “uzun vadeli sigorta kolları” ile sağlık hizmetlerini kapsayan “genel sağlık sigortası’ndan” oluşmaktadır.

Kısa vadeli sigorta kolları kapsamında;

• Sigortalıya, geçici iş göremezlik süresince günlük geçici iş göremezlik ödeneği,
• İş kazası veya meslek hastalığı olayları nedeniyle sigortalıya sürekli iş göremezlik geliri,
• İş kazası veya meslek hastalığı sonucu ölen sigortalının hak sahiplerine gelir bağlanması,
• Gelir bağlanmış olan kız çocuklarına evlenme ödeneği,
• Hastalık ve analık sigortasından sigortalıya hastalık veya analık hallerine bağlı olarak ortaya çıkan iş göremezlik süresince, günlük geçici iş göremezlik ödeneği,
• Analık sigortası kapsamında emzirme ödeneği,
• Cenaze Ödeneği,

şeklinde yardımlar yapılmaktadır.

Uzun vadeli sigorta kolları kapsamında;

• Malullük sigortası kapsamında malullük aylığı,
• Yaşlılık sigortası kapsamında yaşlılık aylığı ve toptan ödeme,
• Ölüm sigortası kapsamında ölüm aylığı, ölüm toptan ödemesi ve aylık almakta olan kız çocuklarına evlenme ödeneği ile cenaze ödeneği

şeklinde yardımlar yapılmaktadır.

Genel sağlık sigortası kapsamında ise;

• Genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilere tıbbî ürün ve hizmetlerin verilmesi,
• Genel sağlık sigortalıları ile hak sahiplerinin hastalıklardan korunması amacıyla ilgili kamu idareleriyle kişisel koruyucu sağlık hizmetleri politikalarının tespitine ve etkin bir şekilde uygulanmasına katkı sağlanması,
• Genel sağlık sigortalıları ile hak sahipleri ve işverenlerin genel sağlık sigortası mevzuatından doğan hakları ve ödevleri konusunda her türlü iletişim araçları ile bilgilendirilmesi,

şeklinde hizmetler verilmektedir.

Türk sosyal güvenlik sistemi, sosyal sigorta tekniğine dayalı yapısı içerisinde çalışanlar, yaptıkları faaliyetlere göre; “iş sözleşmesine göre çalışma”, “kendi adına ve hesabına serbest çalışma” ve “memur veya kamu görevlisi olarak çalışma”, şeklinde gruplara ayrılmış ve her bir grup yönünden farklı sosyal sigorta programı öngörülmüştür.

Yine, sosyal güvenlik mevzuatında, işverenler ve sigortalılar için çeşitli yükümlülükler getirilmiş ve bu yükümlülüklerin yerine getirilmesi belli kurallara bağlanmıştır.

Belge, Bildirge ve Beyannamelerin Kasten Gerçeğe Aykırı Olarak Düzenlenmesi Durumunda Uygulanan Yaptırımlar

Sosyal güvenlik mevzuatına göre, SGK’ya verilmesi gereken belge, bildirge ve beyannamelerin (sigortalı işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi) daha az sigorta primi ödemek, yararlanılamayacak olan sigorta primi teşvik, destek veya indirimlerinden yararlanmak veya daha fazla yararlanmak, özel nitelikteki inşaat işleri ve ihale konusu işlerde asgari işçilik tutarını tamamlamak, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık, analık, genel sağlık, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortalarından haksız menfaat sağlamak gibi amaçlarla kasten gerçeğe aykırı olarak düzenlendiği hususunun mahkeme kararıyla, SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca, (Müfettiş ve Denetmenlerce) fiilen yapılan denetimler sonucunda veya iş yeri kayıtlarından yapılan tespitlerden ya da kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden tespit edilmesi halinde;

• Gerçeğe aykırı işlemler (yararlanılan teşvikler, bağlanan emekli aylığı, verilen ilişiksizlik belgesi, ödenekler, yersiz yararlanılan teşvikler vd.) iptal edilmekte,
• SGK tarafından yapılan yersiz harcamalar (sağlık harcamaları, ödenen emekli aylıkları, yersiz yararlanılan teşvikler vd.) faiziyle geri alınmakta,
• İlgili kişiler hakkında SGK hukuk birimleri tarafından 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 204 üncü (Resmi belgede sahtecilik), 206 ncı (Resmi belgenin düzenlenmesinde yalan beyan) ve 207 nci ( Özel belgede sahtecilik) maddeleri kapsamında Cumhuriyet Savcılıklarına suç duyurusunda bulunulmakta,
• Gerçeğe aykırı bildirimler sonucunda SGK’ya prim ödenmiş olduğunun tespiti halinde, ödenen primler Kuruma irat kaydedilmekte,

Örneğin: Yapılan bir denetim neticesinde, (X) işverenine ait bir iş yerinden, A kişisinin fiilen çalışmadığı halde, 2015/Ocak-2020/Aralık döneminde SGK’ya bildirildiği ve bu sigortalılık hizmetleri de dikkate alınarak ilgili kişiye 2021/Ocak ayından itibaren SGK tarafından yaşlılık aylığı bağlandığının denetim raporu ile tespit edildiğini varsayalım.

Bu durumda, SGK tarafından bu kişinin 2015/Ocak- 2020/Aralık dönemine ait sigortalılık hizmetleri iptal edilecek, gerçeğe aykırı bu sigortalılık hizmetinden dolayı sigorta primi ödenmişse, bunlar SGK tarafından irat kaydedilecek, 2021/Ocak ayından itibaren ödenmiş olan emekli aylıkları ve varsa yapılmış olan sağlık harcamaları faiziyle geri alınacak, ayrıca hem işveren, hem de ilgili kişi hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacaktır.

Kasten haksız menfaat elde etme amacı olmadan yapılan hatalı işlemler

Diğer taraftan, haksız menfaat elde etme amacı güdülmeden, aynı işverene ait birden fazla işyerinin bulunması ve sigortalıların fiilen çalıştırıldığı tespit edilen işyerinden değil de aynı işverene ait (fiilen çalışmadığı) diğer bir işyerinden bildirim yapıldığının tespit edilmesi ve düzenlenen raporda sigortalılara ait belgelerin, fiilen çalıştırıldığı işyerine aktarılmasının önerilmesi halinde; bildirim yapılan işyerinden yasal süresinde verilen belgeler ile bu belgelere ilişkin tahsilatların aktarım işlemi yapılmaktadır.

Örneğin; (A) ve (B) iş yerlerinin aynı işverene ait oldugu, (A) iş yeri hakkında yapılan denetim sonucunda düzenlenen denetim raporunda, (A) iş yerinden bildirilen 3 sigortalının, (B) iş yerinde fiilen çalıştırıldığının muvazaalı bir durum söz konusu olmadan tespit edildiği ve bu bildirimlerin (B) iş yerine aktarılmasının önerildiği varsayıldığında; sigortalılara ilişkin yükümlülüklerin (A) iş yerinden yasal süreler içinde yerine getirildiğinin anlaşılması halinde, herhangi bir idari para cezası, gecikme cezası ve gecikme zammı uygulanmadan, sigortalı hizmetleri ile varsa bu hizmetler karşılığında yapılan tahsilatlar (B) iş yerine aktarılacaktır.

Sonuç olarak; daha az sigorta primi ödemek, yararlanılamayacak olan sigorta primi teşvik, destek veya indirimlerinden yararlanmak veya daha fazla yararlanmak, özel nitelikteki inşaat işleri ve ihale konusu işlerde asgari işçilik tutarını tamamlamak, iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık, analık, genel sağlık, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarından sağlanan yardımlardan (geçici iş göremezlik ödeneği, emekli aylığı, sağlık hizmeti vd.) haksız menfaat sağlamak amacıyla SGK’ya gerçeğe aykırı belge, bildirge ve beyanname (sigortalı işe giriş bildirgesi, aylık prim ve hizmet belgesi/muhtasar ve prim hizmet beyannamesi) verilmesinin hem mali, hem de cezai ağır yaptırımları bulunduğundan işverenlerin ve ilgili kişilerin gerçeğe aykırı olarak kabul edilen bu işlemlere başvurmadan önce bir kere daha düşünmelerinde fayda vardır.