Giriş

Anonim şirketler, tüzel kişilik sahibi sermaye şirketleri olduklarından, “temsilci” denilen gerçek kişiler vasıtasıyla üçüncü kişilerle hukuki işlemler gerçekleştirirler. Temsil, şirketin üçüncü kişilerle ilişkilerinde hak ve borçlara sahip olmasına ilişkin bir kurumdur. Bu anlamda hukukumuzda anonim şirketlerde yönetim ve temsil kavramları birbirlerinden ayrılmıştır; yönetim (idare) hakkı, şirketin iç işlerinin yürütülmesini ifade ederken temsil, dış ilişkide etkisini gösteren bir kavramdır(1). Bu çalışmamızda anonim şirketlerin temsili konusunu 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) çerçevesinde genel hatlarıyla ele alacak, özellikle temsile yetkili kişilerden ve temsil yetkisinin kapsam, sınır ve kullanma biçiminden bahsedeceğiz.

ANONİM ŞİRKETLERİN TEMSİLİ

1. Temsile Yetkili Olanlar ve Temsil Biçimleri

Temsil konusunda ele alınması gereken ilk konu, anonim şirketlerde bu yetkinin kimin tarafından ve nasıl kullanılacağının belirlenmesidir. Türk Ticaret Kanunu Madde 365 uyarınca anonim şirketler kural olarak yönetim kurulu tarafından temsil edilirler. Buna göre, esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa, temsil yetkisi çift imzayla kullanılmak üzere tüm yönetim kurulu üyelerine aittir. Ancak esas sözleşmeye koyulacak bir hükümle çift imza sistemi değiştirilebilir. Böylece şirket, yönetim kurulu üyelerince tek imzayla (münferiden) temsil edilebilir.

Esas sözleşmede buna ilişkin bir hüküm varsa yönetim yetkisi kısmen veya tamamen murahhas üye veya müdürlere de devredilebilir(2). Murahhas üye kavramı temsil yetkisini haiz yönetim kurulu üyelerini ifade ederken müdür aynı yetkiye sahip olan üçüncü kişiler için kullanılır. Murahhas üye veya müdürlerin şirketi çift veya tek imzayla temsil edeceği kararlaştırılabilir. Ayrıca şirketin bütün temsil yetkililerinin birlikte imzasıyla ya da bazılarının tek bazılarının ise çift imzasıyla temsil edileceği gibi alternatif yollar da benimsenebilir(3). Belirtmek gerekir ki TTK 370/2 karşısında şirketin temsili bir veya birkaç müdüre devredilmişse en az bir yönetim kurulu üyesinin de temsil yetkisi sahibi olması zorunludur.

Temsil yetkisine sahip olabilecek bir başka grup da 10.09.2014 tarihinde 6552 sayılı (Torba) Kanun ile getirilen TTK 371/7 hükmü uyarınca sınırlı yetkiye sahip ticari vekil ve diğer tacir yardımcılarıdır. TTK 368 uyarınca yönetim kurulu tarafından bu şekilde atanan ticari vekil ve diğer tacir yardımcılarının en önemli özellikleri, TTK 371/7 hükmüne göre sınırlı yetkiye sahip olabilmeleri ve bunun iyi niyetli üçüncü kişileri bağlayıcı özellik göstermesidir.

2. Temsilin Kapsamı ve Sınırları

Yukarıda belirtilen temsile yetkili kişiler, şirketin amacına ve işletme konusuna giren her türlü hukuki işlemi şirketi bağlayıcı olarak üçüncü kişilerle gerçekleştirebilirler. Nitekim TTK 371/1 hükmüne göre “temsile yetkili olanlar şirketin amacına ve işletme konusuna giren her tür işleri ve hukuki işlemleri şirket adına yapabilir ve bunun için şirket unvanını kullanabilirler”. Bu hükümde belirtilen “amaca ve konuya girmek” ifadesinin şirket ve temsile yetkili kişi arasındaki ilişkiyi düzenlediğine dikkat edilmelidir. Bir başka anlatımla şirketin amacı ve konusuna girmeyen işlemler de şirketi bağlar, ancak bunlardan dolayı amacı veya konuyu aşan temsilcinin şirkete karşı sorumluluğu gündeme gelir(4). Temsil yetkisi kural olarak sadece şirketin merkezinin ya da bir şubesinin işleriyle veya diğer temsilcilerle birlikte kullanılmasına dair kısıtlanabilir. TTK 371/7 uyarınca atanılan ticari vekil ve diğer tacir yardımcıları bakımından ise durum farklıdır çünkü bu kişilerin temsil yetkisi merkez/şube veya birlikte temsil hususlarının ötesinde sınırlandırılabilmekte ve bu sınırlandırma üçüncü kişilere karşı geçerli olmaktadır(5).

3. Uygulamada Temsil ve İç Yönerge

TTK 373 uyarınca temsile yetkili kişiler ve bunların temsil şekilleri, tescil ve ilan olunacak bir yönetim kurulu kararıyla belirlenir. Uygulamada bu gereklilik, yönetim iç yönergesi ve bunu takip eden yönetim kurulu kararlarıyla sağlanmaktadır. Şöyle ki yönetim iç yönergesi, yönetim kurulunun çalışma şeklini belirten bir belgedir. Sınırlı yetkili temsilci atanması halinde bu kişilerin yetkilerini kullanma sınırları iç yönergede yer alacak ve bu iç yönergenin tescili zorunlu olacaktır. Bundan sonra belirli kişiler, yönetim kurulu kararlarıyla genel hatları iç yönergede çizilmiş yetki gruplarına atanmaktadırlar Belirtmek gerekir ki TTK 371/7 hükmüne göre iç yönerge ile kişi isimleri verilerek sınırlı yetkili temsilci atanamaz; kanunun burada iç yönergeyi temsilin çerçevesini düzenleyen genel bir belge niteliğinde tutmak istediği söylenebilir. Bunun yanında iç yönergede yönetime ilişkin hususlar da düzenlenebileceği için şirketin hem temsili hem de yönetimi hakkında bilgi sahibi olmak mümkün olacaktır. Böylece iç yönerge, şirketin temel işleyiş düzenini ve bu düzenin her aşamasında temsile yetkili olan kişileri gösteren bir belge olarak düzenlenir.

SONUÇ

Anonim şirketler yönetim kurulu, murahhas üyeler veya müdürler ya da sınırlı olarak ticari vekil veya diğer tacir yardımcıları tarafından temsil edilerek hak ve borç edinirler. İmza yetkisi, çift veya tek imzayla kullanılabileceği gibi daha farklı biçimlerde de kullanılabilir. Temsil yetkilileri şirketi bağlayıcı olarak her türlü hukuki işlemi yapabilir, ancak TTK 371/1 uyarınca temsilcinin sorumluluğunun gündeme gelebileceğine dikkat edilmelidir. Uygulamada şirketler iç düzenini ve temsil yetkilerini belirten iç yönergeler düzenleyerek temsilcilere ilişkin sınırlamaları ve temsilcilerin çalışma biçimlerini ortaya koymaktadır. Bu belgeler, temsilin yanında yönetime ilişkin düzenlemeler de yer alabileceği için, hem anonim şirketin idaresi hem de temsili konusunda önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

Kaynakça

Altaş, Soner. Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Şirketler. Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013.

Kutgi Taşgan, Ayşe Selcen. Anonim şirketlerde temsil yetkisinin yönetim kurulu tarafından kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı Özel Yüksek Lisans Programı. İstanbul 2019.

Özdamar, Mehmet. 6552 Sayılı Kanun İle TTK’da Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Anonim Şirketin Temsili. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, Y. 2014, Sa. 3-4.

Pulaşlı, Hasan. Yeni Şirketler Hukuku Genel Esaslar. Adalet Yayınevi, Ankara 2012.

Dipnotlar

(1) Pulaşlı, Hasan. Yeni Şirketler Hukuku Genel Esaslar. Adalet Yayınevi, Ankara 2012, s. 615.
(2) Pulaşlı, s. 625.
(3) Kutgi Taşgan, Ayşe Selcen. Anonim şirketlerde temsil yetkisinin yönetim kurulu tarafından kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Ana Bilim Dalı Özel Yüksek Lisans Programı. İstanbul 2019, s. 28.
(4) Altaş, Soner. Yeni Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim Şirketler. Seçkin Yayıncılık, Ankara 2013, s. 252.
(5) Özdamar, s. 156.