Bu yazımızda operasyonel kiralama şirketleri açısından önemli bir vergi planlama ve öteleme uygulaması olabilecek bir uygulamadan bahsetmek istiyoruz. Bu uygulama Vergi Usul Kanunu’nun 328. Maddesinde yer alan yenileme fonu uygulamasıdır.

Bu kanun düzenlemesini operasyonel kiralama şirketleri özelinde değerlendirecek olursak; satışı yapılan bir binek otonun yenilenmesi işin mahiyetine göre zorunlu ise ve işletme yöneticileri tarafından bu konuda karar alınmış ve girişimde bulunulmaya başlanmışsa, söz konusu amortismana tabi binek otonun satışından elde edilen kar pasifte geçici bir hesapta (Yenileme fonu hesabında) azami üç yıl süre ile tutulabilmektedir. Ayrıca, gelir yazılmayıp fona alınan kardan yeni alınan binek otoların Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılacak amortismanı mahsup edilir.

Büyüme yanında belli dönemlerde kar hedefleri olan operasyonel kiralama şirketleri açısından yenileme fonu uygulaması bir vergi planlama ve öteleme aracı olarak kullanılabilecek önemli bir uygulamadır. Şimdi bu uygulamanın detaylarına bakalım.

Vergi Usul Kanunu’nun 328. Maddesi “Yenileme fonunu” nasıl tanımlıyor?

İlgili maddede;

“… satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere pasifte geçici bir hesapta azami 3 yıl süre ile tutulabilir” hükmü yer almaktadır.

Sözü geçen maddenin devamında ise her ne suretle olursa olsun bu süre içerisinde kullanılmamış olan karların üçüncü yılın vergi matrahına ilave edileceği belirtilmiştir.

Bu kapsamda, satışı yapılan bir amortismana tabi iktisadi kıymet yenilenmesi işin mahiyetine göre zorunlu ise ve işletme yöneticileri tarafından bu konuda karar alınmış ve girişimde bulunulmaya başlanmışsa, söz konusu amortismana tabi iktisadi kıymetin satışından elde edilen kar pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilmektedir. Ayrıca, söz konusu kar, yeni aynı türden bir iktisadi kıymet alındığında da bu kıymetin VUK hükümlerine göre ayrılacak amortismanına mahsup edilir.

Bu kapsamda, yenileme fonu uygulamasından yararlanma şartlarına aşağıda maddeler halinde yer verilmiştir.

Bilanço usulüne göre defter tutma

Kanun maddesinde satış karının pasifte izleneceği belirtildiğinden yenileme fonu uygulamasından yararlanılması için bilanço usulüne göre defter tutulması gerekmektedir.

Satılan ve yenilenen iktisadi kıymetin amortismana tabi bir iktisadi kıymet olması

Yenileme fonu ayrılabilmesinin satılan iktisadi kıymetin amortismana tabi olmasıdır. Amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin satışından doğan karın yenileme fonuna alınması mümkün değildir.

Yenilenen iktisadi kıymetin aynı türden olması

Sabit kıymetlerin satışından doğan karın yenileme fonuna alınabilmesi, fonun aynı türden bir iktisadi kıymetin alınmasına tahsis edilmesi halinde mümkün olacaktır. Burada vurgulanmak istenen sabit kıymetin kullanım amacının aynı olmasıdır.

Operasyonel kiralama şirketlerinde çok sayıda binek araç olduğu için satışa konu edilecek araç da satın alınacak araç sayısı da onları, yüzleri hatta binleri bulabilmektedir. Bu nedenle yenilenen binek aracın da satılan binek araç ile aynı türde olması ve satış karının ve yeni alınan binek aracın amortismanının her bir araç için ayrı ayrı hesaplanabilir olması, işlemin kümüle takip edilmemesi doğru uygulama olacaktır.

Satılan kıymetin yenilenmesinin işin mahiyetine göre zaruri olması veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilip teşebbüse geçilmiş olunması

Elden çıkarılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunduğu hallerde yenileme fonu ayrılabilecektir. (Örneğin yangın, kullanılmayacak derecede hasar, eskime vb.)

Öte yandan işletmeyi idare edenlerce ilgili sabit kıymetin yenilenmesi konusunda karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş ise örneğin anonim şirketlerde, yöneticilerce karar verildiği, yönetim kurulu kararının karar defterine geçirilmiş ise yenileme fonu ayrılabilecektir.

Bu kapsamda, hazırlanacak yönetim kurulu kararında vergi usul kanunun ilgili maddesine atıf yapılarak hangi yılda aktife giren araçların satıldığı belirtilerek örneğin “2015 ve takip eden hesap dönemlerinde aktifimize kayıtlı amortismana tabi araçların satışından” şeklinde bir ifade ile bahse konu karar kapsamında yenileme fonunun tesis edilmesine karar verilebilir.

Yenileme fonu ayrılması için iktisadi kıymetin mutlaka satılması gerekir

VUK’un 328. maddesi gereğince, yenileme fonu müessesesinden faydalanılması için, iktisadi kıymetin mutlaka satılması gerekmektedir. İktisadi kıymet satılmadan bu müesseseden faydalanılması mümkün değildir.

Yenileme fonunun uygulamasında özellikli durumlar

Satış sonucunda oluşan kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta (549-Özel Fonlar Hesabı) azami 3 yıl süre ile tutulabilir.

Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın kurumlar vergisi matrahına eklenir.

Yeni değerlerin iktisabında kullanılan kar, yeni değerler üzerinden ayrılacak amortismana mahsup edilir. Bu mahsup tamamlandıktan sonra itfa edilmemiş olan kalan değerin amortismanına devam olunur.

Yenileme fonunun birden fazla amortismana tabi iktisadi kıymete ait satış karı olması durumunda her iktisadi kıymete ait yenileme fonunun ayrıntılı olarak tespit edilebilecek şekilde muhasebe uygulamasının yapılması gerekmektedir.

Öte yandan, yeni alınan iktisadi kıymetin, tarih itibarı ile en önce satılan iktisadi kıymetin yerine satın alınmış kabul edilmesi ve yeni alınan iktisadi kıymetin amortismanının tarih itibarı ile en önce ayrılan yenileme fonundan mahsup edilmesi gerekmektedir.

Bu çerçevede, yukarıdaki şartların sağlanması halinde gerçekleştirilecek binek oto satış işlemlerinden doğan satış karlarının yenileme fonu uygulamasından faydalanması mümkündür.

Özellikle operasyonel kiralama şirketlerinin araç alımından daha fazla araç satışı gerçekleştirdiği dönemlerde bu uygulama ile satış işleminden doğan karların satışın gerçekleştiği dönemde kurumlar vergisine tabi tutulmasının önüne geçilip hesaplanacak verginin ötelenmesi sağlanabilmektedir. Bu da satışlardan kaynaklanan karların yüzde 22’si kadar daha az kurumlar vergisi ödenmesi anlamına gelmektedir.

Bu yönü ile yenileme fonunun, özellikle araç satışlarının daha fazla olduğu dönemlerde operasyonel kiralama şirketlerince düşünülmesi gereken bir finansman ve vergi öteleme uygulaması olarak dikkate alınması gereken bir uygulama olduğunu hatırlatmak isteriz.

Yazımızda yer verilen konularda ek bir husus olursa bizimle her zaman iletişime geçebileceğinizi bilginize sunarız.