Giriş
Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) m. 136 ve devamında düzenlenen birleşme, şirketlerin büyüme, yeniden yapılanma veya faaliyetlerini daha verimli yürütme hedefleri doğrultusunda tercih ettikleri önemli bir kurumsal işlem türüdür. Birleşme, bir şirketin başka bir şirketi bünyesine katması veya birden çok şirketin başka bir şirket bünyesine katılması şeklinde gerçekleşebilir. Birleşme ile devrolunan şirketin tüm mal varlığı, hakları ve borçlarıyla birlikte devralan şirkete geçer. Devrolunan şirketin pay sahipleri de artık devralan şirketin ortağı olur. Devrolunan şirket infisah eder ama iflas ya da borç tasfiyesi gibi uzun ve maliyetli işlemlerle uğraşılmaz. Bu durum,birleşmeyi hem pratik hem de ekonomik hale getirir.

TTK’da birleşmenin nasıl gerçekleşeceği, hangi şirketler arasında mümkün olacağı, genel kurul onay süreci ve kolaylaştırılmış birleşme gibi özel yöntemler ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Aşağıda bu hususlar incelenmektedir.

1. Birleşme Nasıl Gerçekleşir?

Birleşme süreci, şirketler arasında yapılan bir sözleşmeyle başlar. Bu sözleşmede hangi şirketin hangisini devralacağı, ortaklara verilecek yeni payların oranı ve varsa ek ödeme gibi detaylar yer alır. Bu oranlara değişim oranı denir ve hesaplanırken şirketlerin sahip olduğu öz varlıklar ve şirketin piyasa değerleri dikkate alınır. Devralan şirket, değişim oranı üzerinden hesaplanacak tutar kadar sermayesini artırır ve yeni payları devrolunan şirketin ortaklarına verir. Böylece devrolunan şirketin tüzel kişiliği sona erer ama tasfiye süreci yaşanmaz. Bu da birleşmeyi daha hızlı ve pratik hale getirir.

Devrolunan şirketin pay sahipleri; devralan şirketten yeni pay iktisap etmektense, aynı değerde para verilmesini de isteyebilirler, buna kanunda ayrılma akçesi denmektedir.
Birleşmeye katılan şirketlerin yönetim organları, ayrı ayrı veya birlikte, birleşme hakkında bir rapor hazırlamakla yükümlüdür. Bu raporda; birleşmenin amacı ve beklenen sonuçları, birleşme sözleşmesinin içeriği, şirket paylarının değişim oranı ve varsa denkleştirme akçesi ile devrolunan şirket ortaklarına tanınan haklar ayrıntılı olarak açıklanır.

ek ödeme veya kişisel edim yükümlülükleri, farklı türdeki şirketlerin birleşmesinde ortaklara düşen yükümlülükler, birleşmenin işçiler ve alacaklılar üzerindeki etkileri ile varsa sosyal planın içeriği de raporda yer almalıdır.
Birleşmeye katılan şirketler, genel kurul kararından önceki otuz gün içinde, merkezlerinde ve şubelerinde; belirli belgeleri ilgililerin incelemesine sunmakla yükümlüdür. Bu belgeler arasında birleşme sözleşmesi, birleşme raporu, son üç yılın yıl sonu finansal tabloları ve yıllık faaliyet raporları ile gerektiğinde ara bilançolar yer alır. Ortaklar, intifa senedi sahipleri, şirket tarafından ihraç edilmiş menkul kıymet hamilleri ve diğer menfaat sahipleri bu belgeleri inceleyebilir. Ayrıca, ilgili sermaye şirketleri söz konusu belgeleri kendi internet sitelerinde yayımlamak zorundadır.

2. Birleşme Hangi Şirketler Arasında Gerçekleşebilir?

Her şirketin her şirketle birleşmesi mümkün değildir. Sermaye şirketleri yalnızca diğer sermaye şirketleri veya kooperatiflerle birleşebilirken, şahıs şirketleri sadece diğer şahıs şirketleriyle birleşebilir. Sermaye şirketleri şahıs şirketlerini devralabilir ancak şahıs şirketlerinin sermaye şirketlerini devralması mümkün değildir. Bu ayrım, şirketlerin yapısal farklarından kaynaklanır ve birleşme sürecinin sağlıklı işlemesi için önemlidir.

3. Genel Kurul Süreci

Yönetim kurulu, genel kurula birleşme sözleşmesini sunduğunda, bu sözleşme anonim şirketler, paylı komandit şirketler ve kooperatif tarafından devralınacak sermaye şirketlerinde sermayenin yarısından fazlasının temsil edilmesi şartıyla oyların dörtte üçüyle; limited şirketlerde ise tüm ortakların hem sayısal olarak hem de sermaye payı olarak dörtte üçünün oyuyla onaylanmalıdır.
Birleşme sözleşmesi; azınlık pay sahiplerinin devrolunan payları karşılığı, sadece ayrılma akçesi verileceğini öngörüyorsa bu birleşme sözleşmesinin devreden şirket şahıs şirketiyse oy hakkı bulunan tüm ortaklarının, sermaye şirketiyse mevcut oy haklarının yüzde doksanının olumlu oylarıyla onaylanması şarttır. Nisap sağlandıktan sonra pay sahibinin itirazı sadece parasal değere ilişkin olabilir.

4. Sermaye Şirketlerinde Kolaylaştırılmış Birleşme

TTK m.155’teki kolaylaştırılmış birleşme, (i) (TTK m. 155/1(a) devralan şirket, devrolunan şirketin hâkim şirketiyse, (ii) (TTK m.155/1(b) devralan şirket ve devrolunan şirket grup şirketleriyse mümkündür.

TTK m.155/1(a)’daki duruma ana şirketin yavru şirketi devralması, TTK m.155/1(b)’deki duruma ise kardeş şirketlerin birleşmesi de denmektedir.

Bu özel yöntem sayesinde birleşme süreci daha az belge ve işlemle tamamlanır. TTK m.147’deki, birleşme raporunu hazırlama ve pay sahiplerinin incelemesi adına Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi’nde veya şirketin internet sitesinde yayınlama gibi yükümlülükler ortadan kalkar. Genel kurul onayı dahi gerekmez, yönetim kurulunun onayı birleşmenin onaylanması için yeterlidir. Ancak birleşme sonucunda sermaye artırımı yapılacaksa bu artırım için genel kurul kararı alınması zorunludur. Birleşme raporu, inceleme hakkı ve oylamaya dair kolaylaştırma yoluyla süreç bir nevi by-pass edilmektedir.

Bu yöntem, faaliyetleri durmuş bir şirketin başka şirketin çatısı altında faaliyetlerine devam etmesinde özellikle tercih edilir. Kolaylaştırılmış birleşme, şirketler topluluğu içinde faaliyet gösteren şirketlerin daha verimli şekilde yönetilmesini sağlar. Bu durum, şirketlerin birleşme sürecini daha hızlı ve daha düşük maliyetle tamamlamasını sağlar.

Sonuç

Birleşme, şirketler için stratejik bir yeniden yapılanma aracı olup, TTK’da öngörülen hükümler sayesinde güvenli bir çerçevede gerçekleşmektedir. Sürecin temel aşamaları; birleşme sözleşmesinin hazırlanması, birleşme raporunun hazırlanması ve ilgililere sunulması ve gerekli onayların alınmasıdır. Kanun koyucu, kolaylaştırılmış birleşme ile süreci daha hızlı ve düşük maliyetli hale getirmiş, özellikle grup şirketleri ve ana-yavru şirket ilişkilerinde pratik çözümler sunmuştur. Sonuç olarak, birleşme hükümleri, şirketlerin değişen piyasa koşullarına uyum sağlaması ve rekabet gücünü artırması için önemli bir hukuki altyapı oluşturmaktadır.