Yargılamanın uzaması adalete geç ulaşılmasına neden olmaktadır ve geç gelen adaletin ne yazık ki pek de adil olmadığı ortadadır. Yargılama süresince işleyen faiz, enflasyon karşısında düşük kalırsa; yargılama sonucu hükmedilen tazminat tutarı gün sonunda alım gücü bakımından davacının zararını tam olarak karşılayamamaktadır ve yargılama süresi uzadıkça mağduriyet giderek artmaktadır.

Bu yazımızda; mahkemeler ile karşılaştırıldığında uyuşmazlıkları oldukça hızlı sonuçlandıran, alternatif uyuşmazlık çözüm yollarından birisi olan Sigorta Tahkim Komisyonu (“STK”)’ndan ve STK’nın avantajlarından bahsedeceğiz.

5684 sayılı Sigortacılık Kanunu’nun 30.maddesi uyarınca kurulan STK; sigorta kuruluşları ile sigortalılar arasındaki sigorta sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıkların, sigortacılık veya sigorta hukukunda ihtisas sahibi kişilerce, kısa sürede ve daha düşük maliyetle çözülmesini sağlamayı amaçlamaktadır. STK nezdinde hakemler tarafından verilen kararlar, mahkeme kararları gibi bağlayıcıdır ve doğrudan icra edilebilmektedir.

Bize göre en önemli olan soru ile başlayalım, STK başvuruları ne kadar sürede sonuçlanmaktadır? Sigortacılık Kanunu md.30/16 gereğince, hakemler görevlendirildikleri tarihten itibaren en geç dört ay içinde karar vermeye mecburdur. Ancak STK’nın resmi internet sitesinde son yayımlanan 2021 yılı Faaliyet Raporu’na[1] göre, STK’ya yapılan başvuruların yüzde 53,82’si halihazırda üç aydan daha kısa sürede sonuçlandırılmaktadır. Hakem kararlarına karşı yapılan itirazlar ise en geç iki ay içerisinde sonuçlandırılmaktadır. Bu durumda, STK önüne gelen bir uyuşmazlığın en geç altı ay içerisinde sonuçlandırıldığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Mahkemelerin artan iş yükü sebebiyle günümüzde sigorta sözleşmelerinden doğan bir uyuşmazlığın ilk derece mahkemesinde ve istinaf mahkemesinde en az birer yıl geçirdiğini ve bu nedenle uyuşmazlık çözümünün en az iki yıl sürdüğünü göz önünde bulundurursak, uyuşmazlıkları altı ay gibi kısa bir sürede sonuçlandıran STK’nın oldukça hızlı olduğu söylenebilecektir. Bu durum elbette tahsilatların da hızlanmasını sağlamaktadır.

Peki STK’ya kimler, ne sebeplerle başvurabilmektedir? Sigorta ettiren veya sigortadan menfaat sağlayan kişiler, sigorta sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklarının çözümü için STK’ya başvurabilmektedir. 2021 yılında başvuru sahiplerinin yüzde 13,88’ini tüzel kişiler, yüzde 86,12’sini ise gerçek kişiler oluşturmuştur. Bu başvurular, STK’ya üye sigorta kuruluşları aleyhine yapılmaktadır. Bugün itibarıyla kırk beş (45) kuruluş[2] STK’ya üyedir.

Örneğin; sigorta sözleşmesinden kaynaklı bir uyuşmazlık yaşadınız, sigorta şirketine başvurdunuz fakat talebiniz hiç veya gereği gibi karşılanmadı. Bu durumda, STK nezdinde sigorta şirketi aleyhine başvuruda bulunabiliyorsunuz. Burada dikkat edilmesi gereken nokta, STK’nın başvuruyu inceleyebilmesi için uyuşmazlığın daha önce mahkemeye intikal etmemiş olmasıdır. Bir başka deyişle, uyuşmazlığınızın çözümü için mahkeme veya STK’dan yalnızca birini tercih edebiliyorsunuz.

İstatistikler incelendiğinde 2021 yılında STK’ya toplam 294.472 başvurunun yapıldığını görüyoruz. Mahkemelerin üzerinden ciddi bir iş yükünü alan STK, toplam başvuru sayısını da her geçen yıl hızla artırmaktadır. Nitekim 2020 yılındaki toplam başvuru sayısı 128.878’di. Başvuru sayısında, yıldan yıla yüzde yüzün üzerinde bir artış olduğu görülebilmektedir.

Bu başvurulara ilişkin hakem kararlarını inceleyecek olursak; 2021 yılında hakemlerce tamamen kabul edilen taleplerin oranı yüzde 58,20, kısmen kabul edilen taleplerin oranı yüzde 21,90, reddedilen taleplerin oranı ise yüzde 19,90’dur.

Trafik, kasko, yangın, sağlık, sel, inşaat gibi tüm poliçe türlerinden doğan uyuşmazlıklarla ilgili STK’ya başvuru yapılabilmektedir. Ancak 2021 yılı istatistikleri incelendiğinde toplam 294.472 başvurunun yüzde 94,88’inin trafik sigortası, yüzde 3,37’sinin ise kasko kaynaklı olduğu görülmektedir. Bu başvuruları içerikleri itibarıyla inceleyecek olursak; başvuruların yüzde 80,69’unun talep edilen tazminatın sigorta şirketi tarafından hiç ödenmemesi, yüzde 19,31’inin ise tazminatın eksik ödenmesi sebebiyle yapıldığı anlaşılmaktadır.

Oto kiralama kuruluşlarının hukuki anlamda en sık karşılaştığı uyuşmazlık şüphesiz trafik kazası kaynaklıdır. Zira oto kiralama kuruluşları bir trafik kazası sonucunda, genellikle karşı aracın zorunlu mali mesuliyet sigortasından (ZMMS-Trafik Sigortası) aracın onarım bedelini ve değer kaybını isterken aracın kasko sigortacısından da gelir kaybı, kar kaybı, iş durması ve kira mahrumiyeti gibi dolaylı zararları ile ZMM kapsamında tazmin edemediği zararlarını talep etmektedir.

Ancak sigorta şirketleri, oto kiralama kuruluşlarının bu başvuruları karşısında genellikle hiç veya gereği gibi tazminat ödemesi yapmamaktadır ve hukuki uyuşmazlıklar meydana gelmektedir. Bunun sebebi genellikle onarım esnasında kullanılan orijinal/ eş değer parçalar ile değer kaybı bedeli kaynaklı uyuşmazlıklardır.

TÜİK verilerine[3] göre 2021 yılı itibarıyla trafiğe kayıtlı araç sayısı 25.249.119 iken meydana gelen maddi hasarlı trafik kazası 998.390’dır. Maddi hasarlı trafik kazalarını trafiğe kayıtlı toplam araç sayısına oranlarsak her yıl trafiğe kayıtlı araçların yaklaşık yüzde 4’ünün maddi hasarlı trafik kazasına karıştığı sonucuna ulaşabiliriz.

TOKKDER Operasyonel Kiralama Sektör Raporu (2022 1. Çeyrek Sonu)’nu[4] incelediğimizde, pandemi sonrası oto kiralama sektörünün araç parkının tekrar gelişmeye başladığını ve 2022 1. Çeyrek itibarıyla 241.000 adete ulaştığını görmekteyiz. Yukarıdaki hesaplama yöntemini esas alırsak oto kiralama sektörünün parkındaki yaklaşık 10 bin aracın yıl içinde maddi hasarlı kazasına karışmasının muhtemel olduğu sonucuna ulaşabiliriz.

ZMMS poliçe limiti 1 Temmuz 2022 tarihi itibarıyla araç başına 100.000,-TL’ye çıkarılmıştır[5]. Basit bir hesapla, oto kiralama şirketlerinin yalnızca ZMMS poliçeleri kapsamında sigorta şirketlerinden tazmin edilebileceği yaklaşık 1 milyar TL (10.000 x 100.000 = 1.000.000.000) tutarında değer bulunduğu sonucuna varılabilir.

Yine TOKKDER Operasyonel Kiralama Sektör Raporu (2022 1.Çeyrek Sonu)’na göre sektörün tahmini aktif toplamı 58,6 milyar TL’dir. Dolayısıyla trafik kazaları kaynaklı tazmin edilebilecek toplam değer, sektör için oldukça önem arz eden bir kalemi oluşturmaktadır. Bu nedenle, söz konusu kalemin hızlıca tahsil edilmesi oto kiralama kuruluşlarının güçlü mali yapısını koruyabilmesi için yadsınamaz bir öneme sahiptir.

STK’ya başvuruda; uyuşmazlık tutarı 5.000 TL’ye kadar olan başvurular için 150 TL, uyuşmazlık tutarı 5.001 ila 10.000 TL arasındaki başvurular için 350 TL, uyuşmazlık tutarı 10.001 TL ve 30.000 TL arasındaki başvurularda 500 TL, uyuşmazlık tutarı 30001 TL ve üzeri başvurularda uyuşmazlık tutarının yüzde 1,5’i kadar başvuru ücreti ödenmesi gerekmektedir.

Yargılama esnasında dosyanın bilirkişiye gönderilmesi halinde ise genellikle; değer kaybı tazminatı için 400 TL, değer kaybı hariç diğer motorlu araç sigortalarına ilişkin tazminatlar için 625 TL bilirkişi ücreti ödenmesi gerekmektedir[6].Aynı zamanda, talebi kısmen ya da tamamen reddedilenler aleyhine hükmolunacak vekalet ücreti, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde belirlenen vekalet ücretinin beşte biridir[7].

Sonuç olarak STK, sigorta uyuşmazlıklarının neticelendirilmesi bakımından mahkemelere nispeten oldukça hızlı ve az maliyetlidir. Oto kiralama kuruluşları başta olmak üzere, sigorta ile ilgili uyuşmazlık yaşayan gerçek veya tüzel kişilerin haklarını (poliçe limitleri dahilinde) mahkemelerdense STK nezdinde aramasının daha avantajlı olacağı görüşündeyiz.

Kaynakça:

[1] Faaliyet Raporu 2021, http://www.sigortatahkim.org.tr/files/FaaliyetRaporu_2021_web.pdf, E.T. 23.08.2022.
[2] Sigorta Tahkim Komisyonu, Üye Kuruluşlar, (Çevirimiçi) http://www.sigortatahkim.org.tr/index.php?option= com_content&view=article&id=76&Itemid=91, E.T. 23.08.2022.
[3] TÜİK, Karayolu Trafik Kaza İstatistikleri, Tablo-1 Trafiğe Kayıtlı Araç Kaza Ölü ve Yaralı Sayısı, (Çevirimiçi) https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Karayolu-Trafik-Kaza-Istatistikleri-2021-45658, E.T. 23.08.2022.
[4] TOKKDER Operasyonel Kiralama Sektör Raporu 2022 1.Çeyrek Sonu, (Çevirimiçi) https://tokkder.org/wp-content/uploads/2022/06/TOKKDER-Operasyonel- Kiralama-Sektor-Raporu-Sunumu-2022-1-Ceyrek- Sonu.pdf, E.T. 23.08.2022.
[5] Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasında Tarife Uygulama Esasları Hakkında Yönetmelik, Ek Tablo 10/A, (Çevirimiçi) https://www.mevzuat.gov.tr/anasayfa/MevzuatFihristDetayIframe?-MevzuatTur=7&MevzuatNo=11444&MevzuatTertip=5, E.T. 23.08.2022.
[6] Sigorta Tahkim Komisyonu Bilirkişilik Ücret Tarifesi, (Çevirimiçi) http://www.sigortatahkim.org.tr/files/bilirkisiucrettarifesi2021.pdf, E.T. 23.08.2022.
[7] 5684 sayılı Sigortacılık Kanunu md.30/17, (Çevirimiçi) https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5684.pdf, E.T. 23.08.2022.