Giriş

Türk hukukunda pay nama ya da hamiline yazılı olabilmekte, pay hamiline yazılı ise pay senedinin çıkarılması gerekmektedir. Anonim şirketlerde sermayenin en az onda birini, halka açık şirketlerde ise yirmide birini oluşturan pay sahiplerini ifade eden azlığın istemde bulunması durumunda ise nama yazılı hisseler için de pay senedi bastırılabilir. Bu bakımdan Türk Ticaret Kanunu uyarınca payın senede bağlanması kısmen de olsa zorunlu tutulmuştur. Öte yandan payın senede bağlanmasının temel nedeninin tedavül kolaylığı sağlamak olduğu belirtilmelidir. Dolayısıyla senede bağlanmış pay ile senede bağlanmamış pay arasında haklar, borçlar ve yükümlülükler bakımından bir fark bulunmamaktadır. Senede bağlanmamış pay, Yargıtay kararlarında ve öğretide sıklıkla “çıplak pay” olarak adlandırılmaktadır. Senede bağlanmamış pay da pay senedi gibi devredilebilir, rehnedilebilir, üzerinde intifa hakkı tanınabilir, haczedilebilir veya satımda alım, ön alım, geriye alım haklarının konusu olabilir.

Senede Bağlanmamış Payın Devri

Türk Ticaret Kanunu’nda senede bağlanmamış payın devrine ilişkin özellikli bir hüküm bulunmamaktadır. Buna karşılık payın devredilebilirliği ilkesi uyarınca senede bağlanmış olsun ya da olmasın temel ilke payın devredilebilir olmasıdır. Bedelinin tamamı ödenmiş senede bağlanmamış payın devri için alacağın devrinde olduğu gibi yazılı şekil şartı aranmaktadır. Yazılı şeklin aranması özellikle senede bağlanmamış payın devrinin takip edilebilmesi bakımından önem arz eder. Yargıtay’ın bazı kararlarında da belirttiği üzere senede bağlanmamış payın devrinin alacağın devri hükümlerine tabi olduğu ve yazılı şekilde yapılması gerektiği genel olarak benimsenmektedir[1]. Alacağın temliki bir tasarruf işlemi niteliğindedir. Bu bakımdan temlik ile, yani yazılı devir sözleşmesinin akdedilmesiyle alacağın alacaklısı değiştirilmiş olur ve senede bağlanmamış pay devralana geçer.

Devrin şirkete karşı ileri sürülebilmesi ancak payın pay defterine kaydedilmesiyle olabileceği için senede bağlanmamış paylar da pay defterine kaydedilir. Senede bağlanmamış payın alacağın temliki hükümlerine göre devredilmesi durumunda, payı devralan kişi, anonim ortaklıktan pay defterine kaydedilmeyi talep ederken aynı zamanda hisse devrine ilişkin sözleşmenin varlığını da ispat etmek durumundadır. Buna göre senede bağlanmamış payın devrinde yazılı bir devir beyanının yanında eğer bedeli tamamen ödenmemişse devrin anonim ortaklık tarafından onanması da gerekmektedir.

Senede bağlanmamış pay, devir dışında da pek çok işleme konu edilebilmektedir. Öncelikle, senede bağlanmamış pay üzerinde yazılı bir rehin sözleşmesi akdedilmesi suretiyle rehin kurulabilmektedir. İkinci olarak, senede bağlanmamış pay, hamiline veya nama yazılı olmaları fark etmeksizin, yazılı bir intifa sözleşmesi akdedilmesiyle, intifa hakkının konusunu oluşturabilmektedir ve bu durumun da anonim ortaklığın pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir. Anonim ortaklıkla ilişkilerde, sadece pay defterinde kayıtlı bulunan kimse pay sahibi ve intifa hakkı sahibi olarak kabul edilir. Bu durumda, pay defterine kayıt kurucu değil açıklayıcı olmakla birlikte, pay defterine kaydedilmeyen intifa hakkının anonim ortaklık tarafından tanınmayabileceğini belirtmek gerekir. Aksinin kararlaştırılmadığı durumda oy hakkı, intifa hakkı sahibince kullanılır ancak bu hakkın kullanımında pay sahibinin menfaatlerinin de hakkaniyete uygun şekilde gözetilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Son olarak, sermaye şirketlerinde alacaklılar, alacaklarını ilgili ortağa düşen kar veya tasfiye payından alabileceği gibi, bu kimselerin senede bağlanmış veya bağlanmamış payın haczedilmesini ve paraya çevrilmesini talep edebilirler. Haciz, pay defterine işlenir ancak bu kaydın açıklayıcı olduğunu belirtmek gerekir. Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükmü uyarınca bu haciz, İcra ve İflas Kanunu’nun taşınırlara ilişkin hükümleri uyarınca gerçekleştirilir.

Bedeli Tamamen Ödenmemiş Senede Bağlanmamış Payın Devri

Bedeli tamamen ödenmemiş senede bağlanmamış payın devri, devralana borç yüklenmesi anlamına gelmektedir. Payı devralan kişi, Türk Borçlar Kanunu uyarınca borcu bizzat ifa ederek veya alacaklının rızasıyla borcu üstlenerek borçluyu borcundan kurtarma yükümlülüğü altına girmiş olur. Bu kapsamda alacaklı konumunda bulunan ilgili anonim ortaklığın onayının da alması aranmaktadır. Anonim ortaklık adına devir işlemine onay vermeye eğer ana sözleşmede farklı bir düzenleme bulunmuyorsa yönetim kurulu yetkilidir. Anonim ortaklığın onaylaması ile devreden, borcundan kural olarak kurtulmuş olur.

Senede Bağlanmamış Pay Bakımından Bağlam

Temel olarak nama yazılı pay senetleri için öngörülmüş olsa da devrin sınırlandırılmasına ilişkin bağlam hükümlerinin çıplak nama yazılı payı da kapsadığı belirtilmelidir[2]. Kural olarak bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı pay, ancak anonim ortaklığın onayı ile devredilebilir fakat anonim ortaklık, sadece devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve anonim ortaklık tarafından istenen teminat verilmemişse onay vermeyi reddedebilir. Senede bağlanmamış hamiline yazılı paylar bakımından ise bağlam hükümlerinin uygulanması söz konusu değildir.

Sonuç

Türk Ticaret Kanunu ve ilgili mevzuatta senede bağlanmamış payın devrine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır ancak pay senetleri gibi çıplak paylar da pek çok işleme konu olabilir ve devredilebilir. Bu devrin, alacağın temliki hükümleri uyarınca yapılması gerektiği kabul edilmektedir. Pay bedelinin tamamının ödenmediği durumda ise payın devri borcun devri anlamına gelir ve devredenin borcundan kurtulması için anonim ortaklığın onayı aranır.

Kaynakça:

[1] Yılmaz, Gülşah. Pay Sahipleri Sözleşmesinden Doğan Birlikte Satma Hakkı ve Birlikte Satışa Zorlama Hakkı (Tag Along and Drag Along Rights). On İki Levha, 2018, s. 189.
[2] Bozkurt, Tamer. Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam). On İki Levha, 2016, 1. Baskı, s. 46.