Son dönemde yürürlüğe giren finansman gider kısıtlaması uygulaması ve kurumlar vergisi oranı artışı gibi vergisel düzenlemeler nedeniyle şirketlerin vergi yüklerinin arttığını söyleyebiliriz. Vergi kanunlarımızda yer alan yenileme fonu uygulaması özellikle binek otomobil satışlarının daha fazla olduğu dönemlerde operasyonel kiralama şirketlerince düşünülmesi gereken bir vergi öteleme ve finansman uygulamasıdır.

Bu sayede araç satışlarından kaynaklanan karların 2021 yılı özelinde yüzde 25’i kadar daha az kurumlar vergisi ödenmesi anlamına gelmektedir.

Bu yazımızda operasyonel kiralama şirketleri açısından önemli bir vergi planlama ve öteleme uygulaması olabilecek Vergi Usul Kanunu’nun 328. Maddesinde yer alan yenileme fonu uygulamasından bahsedeceğiz.

Bu uygulamayı çok kısa özetleyecek olursak; satışı yapılan bir binek otonun yenilenmesi işin mahiyetine göre zorunlu ise ve işletme yöneticileri tarafından bu konuda karar alınmış ve girişimde bulunulmaya başlanmışsa, söz konusu amortismana tabi binek otonun satışından elde edilen kar pasifte geçici bir hesapta (Yenileme fonu hesabında) azami üç yıl süre ile tutulabilmektedir. Ayrıca, gelir yazılmayıp fona alınan kardan yeni alınan binek otoların Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre ayrılacak amortismanına mahsup edilir.

Vergi usul Kanunu’nun 328. Maddesi:
“Yenileme Fonu”

İlgili maddede;

“… satılan iktisadi kıymetlerin yenilenmesi, işin mahiyetine göre zaruri bulunur veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilmiş ve teşebüse geçilmiş olursa bu takdirde, satıştan tahassül eden kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere pasifte geçici bir hesapta azami 3 yıl süre ile tutulabilir” hükmü yer almaktadır.

Sözü geçen maddenin devamında ise her ne suretle olursa olsun bu süre içerisinde kullanılmamış olan karların üçüncü yılın vergi matrahına ilave edileceği belirtilmiştir.

Bu kapsamda, satışı yapılan bir amortismana tabi iktisadi kıymet yenilenmesi işin mahiyetine göre zorunlu ise ve işletme yöneticileri tarafından bu konuda karar alınmış ve girişimde bulunulmaya başlanmışsa, söz konusu amortisman tabi iktisadi kıymetin satışından elde edilen kar pasifte geçici bir hesapta azami üç yıl süre ile tutulabilmektedir. Ayrıca, söz konusu kar yeni aynı türden bir iktisadi kıymet alındığında da bu kıymetin VUK hükümlerine göre ayrılacak amortismanına mahsup edilir.

Uygulamadan yararlanma şartları

Yenileme fonu uygulamasından yararlanma şartlarına aşağıda maddeler halinde yer verilmiştir.

1. Bilanço usulüne göre defter tutma

Kanun maddesinde satış karının pasifte izleneceği belirtildiğinden yenileme fonu uygulamasından yararlanılması için bilanço usulüne göre defter tutulması gerekmektedir.

2. Satılan ve yenilenen iktisadi kıymetin amortismana tabi bir iktisadi kıymet olması

Yenileme fonu ayrılabilmesinin satılan iktisadi kıymetin amortismana tabi olmasıdır. Amortismana tabi olmayan iktisadi kıymetlerin satışından doğan karın yenileme fonuna alınması mümkün değildir.

3. Yenilenen iktisadi kıymetin aynı türden olması

Sabit kıymetlerin satışından doğan karın yenileme fonuna alınabilmesi, fonun aynı türden bir iktisadi kıymetin alınmasına tahsis edilmesi halinde mümkün olacaktır. Burada vurgulanmak istenen sabit kıymetin kullanım amacının aynı olmasıdır.

Operasyonel kiralama şirketleri çok sayıda binek araç otomobil alım ve satış işlemine tabi tutabilmektedir.

Yenilenen binek otomobilin satılan ile aynı türden olması, fona ayrılan satış karından yeni alınan binek aracın amortismanının araç plaka bazlı takip edilerek düşülmesi gerekmektedir.

4. Satılan kıymetin yenilenmesinin işin mahiyetine göre zaruri olması veya bu hususta işletmeyi idare edenlerce karar verilip teşebbüse geçilmiş olunması

Elden çıkarılan iktisadi kıymetin yenilenmesinin zaruri bulunduğu hallerde yenileme fonu ayrılabilecektir. (Örneğin yangın, kullanılmayacak derecede hasar, eskime vb.)

Öte yandan işletmeyi idare edenlerce ilgili sabit kıymetin yenilenmesi konusunda karar verilmiş ve teşebbüse geçilmiş ise örneğin anonim şirketlerde, yöneticilerce karar verildiği, yönetim kurulu kararının karar defterine geçirilmiş ise yenileme fonu ayrılabilecektir.

Bu kapsamda, hazırlanacak yönetim kurulu kararında Vergi Usul Kanunu’nun ilgili maddesine atıf yapılarak hangi yılda aktife giren araçların satıldığı belirtilerek örneğin “2021 ve takip eden hesap dönemlerinde aktifimize kayıtlı amortismana tabi araçların satışından” şeklinde bir ifade ile bahse konu karar kapsamında yenileme fonunun tesis edilmesine karar verilebilir.

5. Yenileme fonu ayrılması için iktisadi kıymetin mutlaka satılması gerekir

VUK’un 328. maddesi gereğince, yenileme fonu müessesesinden faydalanılması için, iktisadi kıymetin mutlaka satılması gerekmektedir. İktisadi kıymet satılmadan bu müesseseden faydalanılması mümkün değildir.

Yenileme fonunun uygulamasında özellikli durumlar

Satış sonucunda oluşan kar, yenileme giderlerini karşılamak üzere, pasifte geçici bir hesapta (549-Özel Fonlar Hesabı) azami 3 yıl süre ile tutulabilir. Her ne sebeple olursa olsun bu süre içinde kullanılmamış olan karlar üçüncü yılın vergi matrahına eklenir. Üç yıldan önce işin terki, devri veya işletmenin tasfiyesi halinde bu karlar o yılın kurumlar vergisi matrahına eklenir.

Örneğin yenileme fonuna alınan binek oto satış karı yeni alınacak binek otomobillerin üzerinden ayrılacak amortismana mahsup edilir. Eğer fon tutarı biter ve mahsup edilecek bir fon kalmaz kalan binek otomobil amortismanına devam olunur.

Yenileme fonunun birden fazla amortismana tabi iktisadi kıymete ait satış karı olması durumunda her iktisadi kıymete ait yenileme fonunun ayrıntılı olarak tespit edilebilecek şekilde muhasebe uygulamasının yapılması gerekmektedir. Örneğin çok sayıda binek otomobil satışından doğan karlar bu fona alınacak ise her bir binek otomobil satış karından yeni alınan plaka bazlı yeni binek otomobil amortismanının eşleştirilmesi ve listelenerek takibi gereklidir.

Öte yandan, yeni alınan iktisadi kıymetin, tarih itibarıyla en önce satılan iktisadi kıymetin yerine satın alınmış kabul edilmesi ve yeni alınan iktisadi kıymetin amortismanının tarih itibarıyla en önce ayrılan yenileme fonundan mahsup edilmesi uygun olacaktır.

Bu çerçevede, yukarıdaki şartların sağlanması halinde gerçekleştirilecek binek oto satış işlemlerinden doğan satış karlarının yenileme fonu uygulamasından faydalanması mümkündür.

Özellikle operasyonel kiralama şirketlerinin araç alımından daha fazla araç satışı gerçekleştirdiği dönemlerde bu uygulama ile satış işleminden doğan karların satışın gerçekleştiği dönemde kurumlar vergisine tabi tutulmasının önüne geçilip hesaplanacak verginin ötelenmesini sağlamaktadır. Bu da satışlardan kaynaklanan karların bilançolarda sermaye altında bir fon hesabında gösterilmesi diğer bir ifade ile bir vergi kalkanı yaratılarak ilgili yıl kurumlar vergisine tabi tutulmaması demektir.

Bu yönü ile yenileme fonu özellikle binek otomobil satışlarının daha fazla olduğu dönemlerde operasyonel kiralama şirketlerince mutlaka düşünülmesi gereken öteleme fonksiyonu olan bir vergi planlaması aracıdır. 2021 yılı ilk geçici vergi döneminde 2021 yılında satışa konu olan binek otomobil sayısı aynı türden binek otomobil alımlarından fazla ise bu fonu kurumlar vergisinden bir vergi kalkanı olarak kullanmanızı tavsiye ederiz.