Büyük umutlarla başladığımız 2020 yılı, maalesef küresel bir salgının yarattığı kaosla tüm dünyayı farklı arayışlara sürükleyen sürprizler getirdi; bunlar olumlu ve/veya olumsuz sonuçlar doğurabilir. Bir genelleme yapacak olursak; geleceğimizi, başımıza gelen olaylardan çok, o olaylara nasıl tepki verdiğimiz belirler. Bu sebeple 2020 yılının getirdiği sürprizlerin sonuçlarının olumlu olmasını sağlamaya odaklanmak durumundayız. Elbette öncelikle niyetimizin ve dileklerimizin de olumlu olması lazım. Bu itibarla, yazıma başlarken, tüm camiamıza, ülkemize ve insanlığa sağlıklı, huzurlu, güvenli ve bol kazançlı günler diliyorum.

Salgın, insanların sağlığını, ekonomik refahlarını, tüketim alışkanlıklarını, yaşam biçimlerini, bakış açılarını ve daha birçok unsuru ciddi olarak etkiledi ve etkilemeye devam ediyor. Bununla birlikte insanlık, ilk üç-beş aylık bocalamadan sonra bu süreci nasıl yöneteceğine dair daha rasyonel ve planlı düşünmeye de başladı. Bu gelişmeler ışığında kabaca bir projeksiyon yaparsak, Covid–19 salgınının ne zaman sona ererek hayatımızdan çıkacağını henüz bilmemekle beraber hem bu salgın sürecinde hem de salgın sonrasında çalışma, seyahat ve ulaşım tercihlerimizin eskisi gibi olmayacağını söyleyebilirim.

Pandeminin ve araç tedarikinde yaşanan sıkıntının etkisiyle operasyonel araç kiralama sektöründe yılın ilk çeyreğinde yaşanan daralmanın yılın ikinci çeyreğinde azaldığını TOKKDER Operasyonel Kiralama Sektör Raporu verilerinde görüyoruz. Operasyonel kiralama sektörü olarak araç parkımız geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 13,2 oranında daraldı. Geçen yılın ilk yarısı sonunda 295 bin adet olan parkımız bu yılın ilk yarısında 256 bin adet olarak kaydedildi. 2020 yılının ilk çeyreğinde ise bu rakam 264 bin adetlerdeydi. Ancak yaşanan daralmanın son 3 ayda toparlandığını gözlemleyebiliyoruz, çünkü yılın ilk çeyreğinde yüzde 5,1 olan daralma, ikinci çeyreğinde yüzde 3,2 olarak gerçekleşti. Yılın geri kalanında da dengeli bir seyir olacağını öngörüyoruz. Bu doğrultuda, yılsonuna kadar 20+ bin adet civarında ilave yeni araç alımı yapacağımızı tahmin ediyor ve 2020 yılını 6 milyar TL’nin üzerinde yatırımla kapatmayı hedefliyoruz.

Operasyonel araç kiralama sektörü olarak 2020 yılının ilk yarısında 2,6 milyar TL’lik bir yatırım gerçekleştirdik. 2019’un ilk yarısında bu rakam 2 milyar TL idi. Covid– 19 salgını sonrası verimlilik çok daha önemli hale geldi. Önümüzdeki dönemde, verimliliğe önem veren, öz kaynaklarını veya kredi limitlerini araç satın almak yerine ana faaliyet alanında değerlendirmek isteyen her ölçekten işletmenin, araç ihtiyaçlarını operasyonel kiralama yöntemini tercih ederek karşılayacağını düşünüyoruz. Buradaki kritik engel, maliyetlerde karşılaşılacak artışların, kiralanacak araç miktarı üzerinde baskı yaratacak olmasıdır.

Kısa dönem araç kiralama tarafında ise yüksek sezon dediğimiz Temmuz-Ağustos aylarında geçen seneye göre yaklaşık yüzde 50’lere varan bir daralma söz konusu. Bu daralmanın sebepleri olarak büyük ölçüde yabancı müşterilerin pandemi sebebiyle ülkeye gelememesi, benzer şekilde yurt içi turizmindeki hareketliliğin düşmesi ve iş seyahatlerinin azalması sayılabilir. Uçan yolcu sayısı iç hatlarda yüzde 52, dış hatlarda %65 daralmış durumda, yani ortalamada yüzde 63’lük bir daralma söz konusu. Yabancı turist sayısı olarak ele aldığımızda 7 ayın sonuncunda yüzde 77’lik bir daralma var. Günlük kiralama işi havayolu ve yabancı turist sayısı ile çok bağlantılı. 7 aylık sonuca baktığımızda günlük kiralama tarafında aynı yüksek sezonda olduğu gibi yaklaşık yüzde 50 civarında bir daralma görülüyor; kiralama oranının yolcu sayısı ve turist sayısı kadar daralmamasının sebebi de kişilerin A noktasından B noktasına giderken kendilerini daha korunaklı ve izole hissedecekleri bir çözüm arayışı, orada da özellikle şehir ofisleri trafiği anlamında günlük ve aylık kiralama devreye girdi.

ÖTV matrahı baremlerinde yapılan son değişiklik dengeleri değiştirecek bir karar oldu. ÖTV baremlerinde bir düzenleme bekliyorduk, fakat ÖTV’de bazı segmentlerde yüzdesel artış beklemediğimiz bir durum oldu. Bazı segmentlerde araç kiralama ve satınalma fiyatlarını zorlayıcı bir hale getirdi. Talebin yerli ve düşük segmentdeki araçlara kayacağını söyleyebiliriz.

Yukarıda da işaret ettiğim gibi Covid–19 salgını ezberlerimizi bozdu. Bireylerin yaşam tarzı, alışkanlıkları, hayata bakışı, hayattan beklentileri değişti. Bireylerin beklenti ve davranışlarındaki değişime bağlı olarak işletmelerin de kendi faaliyet alanlarında nelerin değişeceğini öngörmesi ve bu değişimi iyi yönetmek için gerekli adımları atması gerekecektir. Bu dönem, herkesin birbirine karşı toleranslı olması, kol kola girmesi gereken bir dönemdir. Bu dönemde işletmeler en kötüye göre kaslarını güçlendirmeli, gereken noktalarda daha fazla iş ve güç birliği yapma ve dayanışma içinde olma alışkanlıklarını geliştirmelidir. Sürdürülebilirlik için bu dönemde şirketlerimizi dayanıklı halde tutmak büyük önem taşıyor.

Salgın sırasında evden alışverişin ne kadar kolay olduğunu ve evden de çalışılabildiğini gördük. Salgın sonrasında da –büyük ihtimalle– bu az temaslı hayatımız devam edecektir. Bu gelişmeler, önümüzdeki dönemde e-ticaretin katlanarak artacağını, uzaktan çalışmanın daha da popüler hale geleceğini, şirket ofislerinin ve fiziksel mağazaların küçüleceğini hatta kayda değer bir kısmının ortadan kalkacağını, üretim ve tedarik yapılarının değişeceğini, yerel üretimin ve tedarikin destekleneceğini, dijital toplantıların ve uzaktan eğitimlerin hayatımızın bir parçası olacağını düşündürüyor.

Bütün bu gelişmeler, adına isterseniz “Yeni Normal”, isterseniz “Yeni Dünya Düzeni” deyin, iş dünyasına da eskisinden farklı bir anlayışın ve iş yapma modelinin egemen olacağını gösteriyor. Elbette sektörümüze de daha önce düşün(e)mediğimiz yeni fırsatlar sunuyor. Yapacağımız şey, beyinlerimizin içindeki toprağı yeni kuşağın kazmasıyla kazıp, içindeki bu yeni fırsat cevherlerini ortaya çıkarmak.

Bu vesile ile ulusumuzun egemenliğini teminat altına alan 29 Ekim Cumhuriyet Bayramımızın 97. yılını kutluyor, bu toprakların kazanılması için canını ortaya koyan başta Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere, kadın, erkek tüm kahramanlarımızı rahmet ve şükranla anıyor, ülkemizi çağdaş medeniyetlerin ötesine taşımak için emek harcayan tüm vatanseverlere de saygılarımı sunuyorum.

Sevgi ve saygılarımla.