Teknoloji devi Google(1), “lisanslanabilir mobil işletim sistemleri” pazarındaki faaliyetleri sebebiyle Temmuz 2015’ten bu yana Rekabet Kurulu’nun incelemesi altında bulunmaktaydı. Rekabet Kurulu, incelemeleri neticesinde, Google ekonomik bütünlüğünün, cihaz üreticileri ile imzaladığı sözleşmeler kapsamında bulunan kısıtlayıcı hükümleri ile 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun (“Rekabet Kanunu”) uyarınca hâkim durumunu kötüye kullandığı gerekçesiyle Google aleyhine 93 milyon TL idari para cezasına hükmetti(2).

Google’a Türkiye’de uygulanan para cezası yüksek gibi görünse de, söz konusu para cezasının, Google’ın rekabet ihlalleri sebebiyle Avrupa’da ödemek durumunda kaldığı para cezaları içerisinde küçük bir yer kapladığı anlaşılmaktadır.

Bu yazımız çerçevesinde, öncelikle kısaca Avrupa Komisyonu (“Komisyon”) tarafından Google’ın benzer faaliyetlerinin incelendiği ve rekor bir para cezasına hükmedildiği kararı; devamında ise yukarıda bahsettiğimiz Rekabet Kurulu kararını sizlerle paylaşacağız.

Avrupa Komisyonu’ndan Google’a 4,34 Milyar Avroluk Rekor Ceza

Üç yıl süren soruşturmanın ardından, 18 Temmuz 2018 tarihinde Avrupa Komisyonu, Android’e ilişkin yürütülmekte olan soruşturmaya ilişkin kararını verdi ve Google’a(3), hâkim durumun kötüye kullanılması sebebiyle 4,34 milyar Avroluk dudak uçuklatan bir para cezasına hükmetti. Komisyon, “2011’den günümüze Google’ın internet arama sektöründeki hâkim durumunu pekiştirmek amacıyla Android cihaz üreticileri ve mobil şebeke operatörlerine hukuksuz sınırlamalar uyguladığı” kanaatine ulaştı. Bu çerçevede, Google’a uygulanan ilgili ceza bu noktada bir rekor teşkil etmektedir. Ayrıca ilgili karar, Google’ın haksız uygulamalarından etkilenen tarafların tazminat taleplerine de kapı aralamıştır.

Android, birçok üretici tarafından kullanılan dünyadaki en yaygın akıllı telefon işletim sistemidir. Komisyon’a göre, Avrupa’daki akıllı telefonların yüzde 80’i işletim sistemi olarak Android’i kullanmaktadır. Komisyon, Google’ın Android cihaz üreticilerine karşı davranışlarının, üç türde hukuka aykırı dayatma teşkil ettiğine karar vermiştir. Komisyona göre Google:

• Üreticilerin Google Arama ve Google Chrome uygulamalarını üretimde yüklemelerini Google Play Store’a (Uygulama Mağazası) erişimleri için şart koşmuştur,
• Bazı büyük üreticiler ve mobil şebeke operatörlerine Google Arama uygulamasını üretimde cihazlara münhasıran yüklemeleri koşuluyla ödemeler gerçekleştirmiştir ve
• Google Apps’i üretimde yüklemek isteyen üreticilerin, Google tarafından onaylanmamış diğer alternatif “forked” Android işletim sistemi versiyonları ile çalışan cihazları satmalarına izin vermemiştir.

Komisyon’un kararı uyarınca, Google, internet arama hizmeti, lisanslanabilir akıllı telefon işletim sistemleri ve Android uygulama pazarında hâkim durumda bulunmaktadır. Bu kapsamda, Komisyon, Google’ın Google Arama uygulamasını ve Google Chrome tarayıcısını Play Store’a hukuka aykırı şekilde bağladığı ve ilgili pazarları rakiplerine kapattığı kanaatine ulaşmıştır. Ayrıca, Komisyon, Google’ın uygulamalarını üretimde münhasıran yüklemeleri için cihaz üreticilerine sağladığı teşviklerin de ilgili pazarlardaki hâkim konumunu pekiştirdiğini tespit etmiştir. Bu hususa yönelik olarak, Komisyon’un gerekçesinin ardındaki en önemli dayanak, belli hizmetlerin ön kurulumunun, güçlü “statüko ön yargısı” nedeniyle piyasanın kapanmasına yol açmasıdır ki bu durum, tüketicilerin önceden yüklenmiş hizmetleri değiştirmeyi, teknik anlamda kolayca yapabilecek olmalarına rağmen, tercih etmemeleri anlamına gelmektedir.

Rekabet Kurulu’nun Google Kararı

Avrupa Komisyonu tarafından değerlendirilen iddiaların benzerleri, 2015 yılında Rus Yandex Ltd.’nin (“Yandex”) şikayeti üzerine Rekabet Kurulu tarafından da inceleme konusu yapılmış ve bu kapsamda yürütülen ön araştırma, Aralık 2015 tarihinde sonuçlanmıştır(4). Rekabet Kurulu tarafından, belirli Google uygulamalarının varsayılan olarak yüklenmesinin rekabeti sınırlayabileceği tespit edilmekle birlikte, bu davranışın tüketicilerin diğer uygulamaları indirmesini engellemediği ve böylece Google’ın rakiplerini pazar dışına itmediğinin altı çizilmiştir. Bu çerçevede, Rekabet Kurulu tarafından, soruşturma açılmasına gerek olmadığına ve bahsi geçen hükümlerin kaldırılmasına ilişkin Rekabet Kanunu’nun 9(3) maddesi uyarınca Google’a görüş bildirilmesine karar verilmiştir.

Bunun üzerine Yandex, Rekabet Kurulu’nun ilgili kararının iptali talebiyle İdare Mahkemesi’ne başvurmuştur. İdare Mahkemesi, Mart 2017 tarihinde Rekabet Kurulu’nun kararını iptal ederek, Google’ın rekabet hukukunu ihlal edip etmediğinin tespit edilmesi için Rekabet Kurulu’nun soruşturma açması gerektiğine hükmetmiştir(5).

İdare Mahkemesi’nin bu kararını takiben, Rekabet Kurulu, (i) Google’ın mobil işletim sistemi ve mobil uygulama/hizmetlerin sunumuna ilişkin davranışlarının ve (ii) Google ile cihaz üreticileri arasında imzalanan sözleşmelerin Rekabet Kanunu’nu ihlal edip etmediğini tespit etmek üzere 09.02.2017 tarihinde soruşturma başlatmıştır.

Soruşturma kapsamında, Rekabet Kurulu:

• Google’ın “lisanslanabilir mobil işletim sistemleri” pazarında hâkim durumda bulunduğu,
• Google’ın, cihaz üreticileri ile imzaladığı; “Mobil Uygulama Dağıtım Sözleşmeleri” nde yer alan Google aramanın sözleşme ile belirtilen noktalarda varsayılan olarak atanmasına ve Google arama parçacığının ana ekranda konumlandırılmasının Kanunu’nun 6. maddesini ihlal ettiği,
• Google Webview bileşeninin ilgili işlev için varsayılan ve tek bileşen olarak atanmasına yönelik uygulamaları ile “Gelir Paylaşımı Sözleşmeleri”nde yer verilen ve Google aramanın cihazlarda münhasıran yüklenmesini temin eden hükümler yoluyla Rekabet Kanunu’nun 6. maddesini ihlal ettiği,

tespitlerinde bulunmuştur.

Bu çerçevede, Kanun’un 16(3) maddesi ve “Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik”in (“Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik”) 5. maddesi uyarınca Rekabet Kurulu, Google’a toplam 93.083.422,30 TL idari para cezası verilmesine karar vermiştir. Ayrıca, yayımlanan kısa kararda Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik’in 5(3)b maddesine yapılan atıf ile, ihlalin beş yıldan daha uzun süredir devam ettiği anlaşılmaktadır.

Verilen idari para cezalarına ek olarak, Rekabet Kurulu, ihlali sonlandırmak ve pazardaki etkin rekabeti yeniden tesis etmek için, Google’ın aşağıda belirtilen yükümlülükleri yerine getirmesi gerektiğini belirtmiştir:

• Cihaz üreticilerinin Google veya rakipleri arasında seçim yapma hakkının güvence altına alınması adına, Google arama parçacığının ana ekranda ayrıcalıklı olarak yüklenmesi zorunluluğunu düzenleyen sözleşme hükümlerinin sözleşmelerden kaldırılması,
• Google aramanın mevcut tasarım yapısı içerisinde yer alan ve sözleşmelerde yer verilen tüm arama erişim noktalarında varsayılan olarak atanmasına ilişkin şartların kaldırılması ve Google aramanın varsayılan olarak atanmasına ilişkin yeni yükümlülükler getirilmemesi,
• Google Webview bileşeninin varsayılan ve münhasıran uygulama içi internet tarayıcısı olarak yüklenmesi zorunluluğunu düzenleyen sözleşme hükümlerinin sözleşmelerden kaldırılması,
• Yukarıda belirtilen yükümlülükler ile yasaklanan sonuçları doğuracak şekilde mali veya başka yollarla teşviklerde bulunulmaması,
• Google aramanın rakiplerinin cihazlara ön yüklenemeyeceğine ve cihaz üreticilerinin cihazlardaki arama noktalarının herhangi birinde Google aramaya rakip ürünleri kullanamayacaklarına dair yükümlülüklerin tüm sözleşmelerden çıkarılması.

Yukarıda belirtilen yükümlülükler çerçevesinde yapılması gereken değişikliklerin, gerekçeli kararın tebliğinden itibaren 6 ay içinde Rekabet Kurumu’na tevsik edilmesi gerektiği belirtilmiştir.

Sonuç

Google, yukarıda bahsi geçen ilgili ürün ve hizmet pazarında oluşan rekabet endişeleri kapsamında son yıllarda çeşitli soruşturmalara taraf olmuştur. Bu kapsamda, Avrupa Komisyonu tarafından Google’ın ilgili pazardaki hâkim durumunu güçlendiren ve rakiplerini pazar dışına iten rekabete aykırı uygulamalarının bulunduğu gerekçeleriyle oldukça yüksek meblağlı para cezaları verilmiştir. Ayrıca, Google ile Rus Rekabet Otoritesi arasında varılan uzlaşma sonucunda; Google’ın Yandex’e 7,8 milyon ABD Doları ödemesine ve Rus Rekabet Otoritesi tarafından belirlenen yükümlülüklerin (Rekabet Kurulu tarafından öngörülenlere benzer nitelikte) yerine getirilmesine karar verilmiştir.

Rekabet Kurulu’nun bu soruşturmaya yönelik gerekçeli kararı henüz yayımlanmamakla birlikte, yayımlanan kısa karar, Rekabet Kurulu’nun kaygılarına ve soruşturmanın temel unsurlarına ilişkin ipuçları sağlamaktadır. Avrupa Komisyonu kararına benzer şekilde, ilgili kararın, hâkim durumun kötüye kullanılması olarak değerlendirilen uygulamaların kapsamını genişletebileceği (özellikle teknoloji pazarında aktif olan teşebbüsler için) ve hâkim durumu düzenleyen 6. maddenin uygulanma politikasını değiştirebileceği sebepleriyle eleştirilmesi beklenmektedir.

(1) Google LLC, Google International LLC ve Google Reklamcılık ve Pazarlama Ltd. Şti.
(2) Rekabet Kurulu’nun 19.09.2018 tarihli ve 18-33/555-273 numaralı Kararı.
(3) Google LLC..
(4) Rekabet Kurulu’nun 28.12.2015 tarihli, 15-46/766-281 sayılı Kararı.
(5) Ankara Bölge İdare Mahkemesi 5. İdare Mahkemesi’nin 08.03.2017 tarihli ve 2016/2675E., 2017/741K. sayılı iptal Kararı, Ankara Bölge İdare Mahkemesi 7. İdari Dava Dairesi’nin 27.12.2017 tarihli ve 2016/2675E., 2017/732K. sayılı istinaf red Kararı ile kesinleşmiştir.