Türkiye, Karayolu Taşıma Yönetmeliği ile ilk defa 2004 yılının Şubat ayında tanıştı. Yönetmelik, Karayolu Taşıma Kanunu’na dayanılarak hazırlandı ve bir çok konuda ayrıntılı düzenlemeler getirdi. Bu düzenlemeler özellikle, ticari faaliyetinin herhangi bir alanında taşımacılıkla uğraşan tacirler bakımından büyük önem taşımakta. Nitekim yönetmelikte çeşitli yetki belgeleri tanımlanmış ve karayollarında taşımacılık yapacak kişilerin bu yetki belgelerini alması zorunlu kılınmış durumda.

“Mevcut düzenlemeler karşısında ticari araçların kiralanması konusu, hem bu araçları kiralamak isteyen küçük ve orta ölçekli tacirler hem de oto kiralama kuruluşları bakımından en güncel konu ve sorunlardan biri niteliğinde. Bunun sebebini anlamak için bu yazımızda ticari araçların kiralanması konusunda yapılan düzenlemeleri geçmişten bugüne mercek altına alacağız.”

Bu yetki belgelerinden biri de A3 tipi yetki belgesiydi. Geçmiş zaman kullandık, zira bu yetki belgesi uygulamadan kaldırılmış durumda. Yönetmeliğe göre oto kiralama işletmecilerinin A3 yetki belgesini almaları gerekiyordu. Yönetmelikte oto kiralama işletmeciliğinin tanımı ve almaları gereken yetki belgesinin kapsamı açıkça düzenlendiğinden oto kiralama işletmecilerinin de bu yönetmeliğin kapsamına girdiği tartışmasızdı. Ancak oto kiralama işletmecilerinin yetki belgesinin kapsamı sadece yurtiçi yolcu taşımacılığı ile sınırlıydı.

 

Ticari amaçla yurtiçi eşya taşımacılığı yapacak kişiler bakımından ise farklı bir düzenleme getirilmişti. Buna göre, bu kişiler ancak K tipi yetki belgesi alarak bu faaliyetlerini gerçekleştirebilmekteydi. K tipi yetki belgesi sahiplerinin ise yalnız kendi adlarına kayıt ve tescil edilmiş özmal araçları kullanabileceği düzenlenmekle birlikte, bu yetki belgesine sahip olan tacirler 3 adet özmal taşıta sahip olmaları halinde ticari araçları operasyonel olarak kiralayabilmekte ve kiraladıkları araçları taşıt belgelerine kaydettirebilmektelerdi.

Bu Yönetmeliğin yürürlükte kaldığı 2009 yılına kadar ticari araçların kiralanması konusunda herhangi bir sorun yaşanmadı. Yönetmelik kapsamında oto kiralama işletmecileri ve kullanacakları yetki belgeleri açıkça düzenlenmişti. Ayrıca, hafif ticari araçları kiralayarak taşıma yapmak isteyen tacirlerin bu araçları taşıt belgelerine kaydettirebilmeleri de mümkündü.

Ticari araçların kiralanmasının önünü kapatan uygulama ise Haziran 2009’da yayımlanan yeni Karayolu Taşıma Yönetmeliği’nin yürürlüğe girmesiyle gerçekleşti. Yeni Karayolu Taşıma Yönetmeliği ile yukarıda açıkladığımız yönetmelik yürürlükten kaldırıldı ve köklü değişikliklere gidildi.

 

Bu değişikliklerden ilki ve belki de en önemlisi, oto kiralama işletmeciliğinin yönetmelik kapsamından çıkarılması oldu. Zira önceki yönetmelikte açıkça oto kiralama işletmeciliğinden bahsedilmekteyken, yeni yönetmelikte oto kiralama işletmecilerine ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakta. Bununla paralel olarak A3 yetki belgesi de yönetmelikten çıkarıldı ve oto kiralama işeletmecilerinin faaliyetleri yönetmelikte sayılan yetki belgelerinin dışında kaldı.
Yeni Yönetmelik, önceki yönetmelikte olduğu gibi ticari amaçla eşya taşımacılığı yapacak kişilerin K tipi yetki belgesi almalarını öngörmekte. Ancak yeni yönetmelikte getirilen değişilik ile K tipi yetki belgesi sahiplerinin sadece özmal taşıtları kullanabileceği ve sözleşmeli herhangi bir taşıtı kullanamayacağı düzenlenmiş durumda. Bu da hafif ticari araçları kiralama potansiyeli olan tacirlerin araç kiralayamayacağı, kiralarlarsa ve bu araçlarla ticari faaliyet yaptıkları tespit edilirse idari yaptırımlarla karşılaşabilecekleri anlamına gelmekte.

Yeni yönetmelikle getirilen düzenlemenin ticari hayatı olumsuz etkilediği açıktır. Bu olumsuzluk, hem oto kiralama kuruluşları hem de küçük ve orta büyüklükteki ticari işletmeler bakımından yaşanmaktadır. Bu yasakla bir bakıma, tacirlerin yatırım yapmak ve işlerini geliştirmek için kullanabilecekleri kaynakları araç satın almak için kullanmaları zorunluluğu getirilmiştir. En azından eski Yönetmelikte olduğu gibi asgari bir özmal araç sayısı belirledikten sonra ticari araçların kiralanması mümkün kılınmalıdır. Aksi halde bu yasak, işlerini büyütmek isteyen tacirlerin önünde hep bir engel teşkil edecektir.

Bu yasağın aşılması ise halihazırda ancak yönetmelikte yapılacak bir değişiklikle mümkün olacaktır. Bu bakımdan, yasağın ticari hayat üzerinde yarattığı olumsuzlukları çeşitli platformlarda dile getirmek ve özellikle sektörel bazda ortak hareket ederek Ulaştırma, Denizcilik ve Habercilik Bakanlığı nezdinde yapılacak girişimlerde konunun sık sık gündeme getirilmesinin sektör adına büyük önem taşıdığı düşünülmektedir.