Operasyonel Kiralama sektörü, finansal sektör ile çok sıkı ilişki içerisindedir. Bu ilişki genelde “aktifte yer alan araçların finansmanı” şeklinde çok dar bir kalıpla değerlendirilmektedir. Bu durum bir yandan sektörün çalışma biçimini anlamayı güçleştirirken, diğer yandan sektöre sunulabilecek finansal hizmetleri gayet sınırlı bırakabilmekte, dolayısıyla finansal kurumlar açısından alternatif kar kaynaklarından yararlanma olanakları da sınırlı kalabilmektedir.

İlkay Ersoy Drd Derindere Filo Kiralama Genel Müdürü

“Operasyonel kiralama ve daha spesifik olarak “Operasyonel Araç Kiralama” bazen sadece “otomotiv işi” olarak algılanma, bazen de sadece “finansal bir iş” olarak algılanma talihsizliğinde bir sektördür. Oysa operasyonel kiralama sadece bu iki işkolundan biri olarak tanımlanamayacak kapsamda bir bileşenler bütünüdür.”

Bu sayfalarda Operasyonel Kiralama sektörü ağırlıklı olarak finansal tarafıyla anlatılmaya çalışılacak, bu yolla sektörün finansal kurumlar tarafından daha sağlıklı değerlendirilebilmesine bir nebze olsun katkı sağlanmaya çalışılacaktır. Bu yapılırken, sektörün sadece finansman yöntemleri değil, finansal yönetim fonksiyonunun nasıl yerine getirildiği, karşılaşılan kısıt ve zorluklar ile bu noktalarda finansal kurumlar tarafından hangi tür ürünlerin sunulabileceği de değerlendirilmeye çalışılacaktır. Sektör hakkında kulaktan dolma bilgiler dolayısıyla oluşan hatalı yargılar giderilmeye çalışılacak, hatta daha da öteye gidilerek var olduğu sanılan ama aslında olmayan riskler tanımlanırken, yok zannedilip aslında var olan riskler de anlatılmaya çalışılacaktır. Bir başka deyişle, sektörün sadece olumlu yanlarından bahsedilmeyecek, hassas şekilde yönetilmesi gereken ve genellikle de varlığı fark edilmeyen risklerin altı çizilerek aynı zamanda sektörde faaliyet gösteren çeşitli boyutlardaki şirketlere de eğer ihtiyaçları varsa önerilerde bulunulacaktır.

Bu sebeple, yukarıda anlatıldığı şekliyle sadece finansal kurumlara yönelik açıklama ve mesajlar içerecek gibi görünmekle birlikte sektörde faaliyet gösteren şirketlere de katkı sağlayabilecek bir içeriğe sahip olmasına çalışılacaktır. Bu köşe, gerek finansal kurumlara, gerekse sektörde faaliyet gösteren şirketlere bir nebze olsun ışık tutabilirse, TOKKDER olarak önemli bir katkı sağlamış olacağımıza inanıyoruz.

Operasyonel Kiralama ve daha spesifik olarak Operasyonel Araç Kiralama bazen sadece bir “otomotiv işi” olarak algılanma, bazen de sadece “finansal bir iş” olarak algılanma talihsizliğinde bir sektördür. Oysa operasyonel kiralama sadece bu iki işkolundan biri olarak tanımlanamayacak kapsamda bir bileşenler bütünüdür. Üstelik sadece otomotiv ve finansal bir iş olmayıp; aynı zamanda sigorta ve hasar yönetimi, ikinci el yönetimi ve çoğunlukla ülke çapında yaygın bir hizmet yönetimidir. Operasyonel Araç Kiralama sektörünü doğruya en yakın tanımlamalar iki şekilde yapılabilir; “Otomotiv, finansal kiralama, sigorta, kullanılmış araç ve ülke sathında yaygın hizmet yönetimi olmak üzere beş ana işkolunu içeren bir sektördür” “Finansal kiralama yolu ile aracı ve aracın çalışır halde tutulması için gereken tüm hizmetleri(*) organize eden ve aynı zamanda kullanılmış araç satış yönetimini de içeren bir sektördür” Tanımlamanın üstünde düşünülerek yapılması, finansal çerçevenin de sağlıklı anlatılabilmesi açısından önem arz etmektedir. Bu tanımlardan yola çıkarak sektörün temel finansman ihtiyaçları, yöntemleri ve olası kaynakları ile ihtiyaç duyacağı finansal hizmet ve ürünler tanımlanabilir. Dergimizin bu sayısında spesifik bir konu detaylarıyla açıklanmayacak ancak takip eden sayılarda detaylarına girilecek olan çeşitli konuların ana çerçevesi verilmeye çalışılacaktır.

Finansman ihtiyacı kaynakları

Sektörün finansman ihtiyaçları kabaca iki başlıkta oluşur;

1. Yatırım Finansmanı

a.Araç finansmanı,

 b.Araca ilişkin işletim maliyetleri finansmanı,

2. Geleneksel anlamdaki işletme sermayesi ihtiyacı,

İlk madde asli faaliyet konusu ile alakalı yatırımların gerçekleştirilmesi ve karlı bir şekilde sürdürülebilmesi için ihtiyaç duyulan finansman olup; bankalar tarafından genellikle yatırım finansmanının sadece 1.a. maddesinde yer alan “araç finansmanı” olduğu düşünülmektedir. Oysa toplam yatırım, araç alımına ilaveten bu aracın ayakta kalabilmesi, yaşayabilmesi için 1.b maddesinde belirtilen gerekli zorunlu maliyetleri de içermektedir ki zaman zaman araç alım maliyetinin %35,hatta %40’larına kadar çıkabilen maliyetler söz konusudur.

Bu detay öncelikle finanse edilmesi gereken kalemlerin ne olduğu ve nasıl finanse edilmesi gerektiği açılarından önemlidir.

Finansal kurumlar, genellikle 1.b. maddesindeki araç işletim maliyetlerini işletme sermayesi ihtiyacı ile karıştırır ve sadece araç finansmanını içeren 1.a maddesini finanse ederek yatırımın %100’ünün yabancı kaynaklarla finanse edildiğini düşünür, işletme sermayesi ihtiyacı olarak düşünülen 1.b maddesindeki araç işletim maliyetlerinin de, öz kaynaklarla finanse edilmesini beklerler. Eğer operasyonel kiralama şirketi de, ya farkında olmadığından ya da bankaya tam olarak anlatamadığı için zorunluluktan dolayı bu durumu kabul ederse, yatırımı finanse eden bankanın da en son isteyeceği şey gerçekleşir ve operasyonel kiralama şirketinin nakit akımı zora girebilir. İşte finansal kurumlar ile operasyonel araç kiralama sektörünün anlaşamadığı ilk konu bu çerçevede oluşmaktadır. Bu konu ayrıca bir sonraki sayıda daha detaylı şekilde değerlendirilmeye çalışılacaktır.

Bu finansman kaynaklarının vadesi ne olmalıdır?

Bu da başlı başına ayrıca değerlendirilmesi gereken bir konudur. Özetle, uzun vadeli kaynaklarla finanse edilmesi gereken yatırım, araç alım finansmanı ile aracın işletme maliyetlerinin toplamı olan tutar olup, geleneksel anlamdaki işletme sermayesi ihtiyacı da kısa vadeli kredilerle finanse edilmelidir.

Peki vade ve ödemeler nasıl yapılandırılmalıdır?

Her finansal kurum için en önemli husus kredinin geri ödeme kaynağının ne olduğu ve vadesinin nasıl yayıldığıdır. Kredinin asligeri ödeme kaynağının vade ve tutar yapısı her ne ise, kredi geri ödemeleri de o vadeye ve tutarlara uygun yapılandırılmalıdır.

Başka bir deyişle, kredinin geri ödeme kaynakları aslen kiralama ve ikinci el gelirleridir. O halde kredi geri ödeme planları da öyle yapılandırılmalıdır ki; kira ve ikinci el gelirlerine tamamen paralel bir ödeme planı elde edilebilsin. Bunun spesifik yansıması bullet veya balon ödeme tabir edilen ödemelerin ikinci el gelirlerine paralel şekilde yüksek tutulmasıdır.

Finansal kurumlar ile operasyonel araç kiralama şirketlerinin anlaşamadığı ikinci husus ta bu başlıkta, yani kredinin vadesi ve ödeme planı hakkında oluşmaktadır.

Finansman ile alakalı olarak, finansal kurumlar ve operasyonel araç kiralama şirketlerinin anlaşamadığı önemli üçüncü husus ise teminatlandırma yöntemleridir.

Son anlaşılamayan husus ise, finansal kurumların genellikle operasyonel kiralama şirketlerinin bilanço finansmanından ziyade, her bir yatırımı ayrı şekilde ele alıp sanki bir oto kredisiymişçesine değerlendirme yapması dolayısıyla şirketin genel mali yapısını gözden kaçırmasıdır ki; bu durum aynı zamanda finansal kurumlar açısından da önemli bir risktir.

Sektörün finansmanı hakkında, sektör firmaları ile finansal kurumlar arasında tam olarak anlaşma sağlanamayan bu dört husus, tüm detaylarıyla Filo ve Rent a Car dergimizin ilerleyen sayıları ile TOKKDER internet sitesinde değerlendirilecektir.

Finansal ürün ve hizmet ihtiyaçları Finansal kurumlar nezdinde, operasyonel araç kiralama sektörüne sadece kredi kullandırımı ve yatırım finansmanı çerçevesinde yaklaşılmaktadır. Oysa sektör ve sektörün çalışma sistemine ilişkin daha detaylı bir analiz ile sektörün tüm finansal ürün ihtiyaçlarını ortaya koyarak sektör riski azaltılabileceği gibi, bankalar açısından da alternatif kar olanakları sağlanacaktır.

“Operasyonel araç kiralama, otomotiv, finansal kiralama, sigorta, kullanılmış araç ve ülke sathında yaygın hizmet yönetimi olmak üzere beş ana işkolunu içeren bir sektördür”

2013 itibariyle sektörün, ülkemizdeki 15 yıllık geçmişi boyunca ihtiyaçlarını eksiksiz şekilde analiz ederek kapsamlı bir finansal ürün paketi sunabilen herhangi bir banka çıkmamıştır. Genellikle pekte iyi yapılandırılamamış bir kredi paketinin yanı sıra maaş ödemesi talebi çerçevesinde bir yaratıcılık seviyesinde bir işleyiş hakimdir. Düşen kredi spreadleri dikkate alındığında, sektöre “kredi kullandırıp para kazanma” olanaklarının azaldığı gerçeğinden hareketle diğer finansal ürünlerin sunulmasının banka ve finansal kurumlara sağlayacağı faydalar göz ardı edilmemelidir.

Sektör, öncelikle bir kredilendirme fonksiyonunu yerine getirmekte olup, müşterilerinin mali, sektörel ve piyasa risklerini analiz ederek müşteri kredibilitesine göre araç kiralama hizmeti sunmakta veya en azından sunması gerekmektedir. Bankaların özellikle bu fonksiyona eklenecek kapsamlı bir kredilendirme ve nakit akımı ürünü sunması, hem riski azaltacak, hem de bankanın çok büyük nakit akımlarının kendi üzerinden geçmesini sağlayacaktır.

Sektörde faaliyet gösteren firmaların bir diğer ihtiyacı da fon ve likidite yönetimi olup, finansal kurumların işletme sermayesi finansmanı konusunda kredi ürünleri sunmasının yanı sıra bir takım likidite yönetim ürünlerinin de anlatılması ve yapılandırılması gerekmektedir. Bankaların son dönemlerde çok doğru şekilde oluşturulan Hazine Pazarlama ve/veya Nakit Yönetim departmanlarına bu açıdan önemli görevler düşmektedir.

Sektörün finansal ürün ve ihtiyaç yelpazesinin bir diğer unsuru ise risk giderici ürünlerdir. Özellikle faiz ve kur riskine yönelik hedge ürünlerine zaman zaman ihtiyaç duyulabilmekte, faiz swapı veya çapraz kur hedge işlemleri gerekebilmektedir. Bu konularda bir kısım sektör firmalarının teknik bilgi ihtiyacı bankalar tarafından sağlanmalı ve alternatif çözüm önerileri getirilmelidir.

Bu başlık altındaki konular da dergimizin gelecek sayılarında birkaç yazı ile değerlendirilecek olup aynı yazılar TOKKDER internet sitesinden yine takip edilebilir.

Operasyonel Araç Kiralama sektörü ve finansal sektör ilişkileri hep meşakkatli olmuş, hep karışık yürümüştür. Dergimizde bu sayımız itibariyle detaylarıyla ele alarak sizlerle paylaşacağımız bu yazıların, sektöre bu anlamda önemli katma değerler sağlayacağına inanıyoruz. İlerleyen sayılarda yer vereceğimiz yazıların ve bu köşenin genel çerçevesini çizmek için ilk yazının biraz uzun olmasının hem sektör firmaları, hem de banka ve finansal kurumlar tarafından anlayışla karşılanacağı ümidiyle bir sonraki sayıda görüşmek üzere…

(*) Sigorta ve hasar, bakım onarım, lastik, her tür vergi takibi ve ödemesi, yol yardımı, ikame/ muadil araç, raporlama, operasyonel tüm süreçlerin yönetimi ve benzerleri gibi)