Global ekonomik düzende, olası ekonomik krizlerin, ekonomik gelişmelerin ve büyüme sorunlarının nasıl çözülebileceği konusunda makro seviyedeki politika yönelimlerini merak edenler, 15-16 Kasım 2015 tarihinde Antalya’da yapılan G20 zirvesini yakından takip edebildiler.

Türkiye 2015 yılında G20’ye başkanlık etmiştir. Bu yazı, G20’yi hala duymamış olanlara G20’yi tanıtmak ve Türkiye’nin başkanlığındaki G20’nin icraatlarını incelemek amacıyla kaleme alınmıştır.

Elbette konuya daha az aşina olanlar G20’nin uluslararası ve devamlılık ihtiva eden bir zirve olduğunu, bu anlamda da Türkiye’nin G20’ye başkanlığının G20’nin kararlarına etki açısından büyük bir önemi olmadığını iddia edebilirler. Ancak işin doğrusu, G20 başkanı olan ülkelerin G20’nin gündemini belirlediği, var olan konuları kendi hassasiyetleri doğrultusunda şekillendirebildiği ve yine bu hassasiyetler kapsamında çözüm önerileri getirebildiğidir. Elbette Türkiye döneminde de uzun zamandır G20 gündeminde bulunan ekonomik büyüme ve istikrar gibi konular yer almıştır. Bununla birlikte Türkiye kendi ekonomisi için büyük önem arz eden ve esasen küresel istihdamın da %60’ını sağlayan(1) KOBİ’ler konusu ile cinsiyet eşitliği konularını da G20’nin gündemine taşımayı başarmış, böylece bu konularda G20 seviyesinde bir diyaloğu başlatabilmiştir.

G20 Nedir? Neden Önemlidir? Biz Ne Yapabiliriz?

G20, yani “The Group of 20”, dünyanın en büyük 20 ekonomisini arasına alan 19 ülkeden (Arjantin, Avusturalya, Brezilya, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hindistan, Endonezya, İtalya, Japonya, Kore, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Güney Afrika, Türkiye, Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri) ve Avrupa Birliği’nden oluşan, amacı küresel ekonomik sorunlara çözüm getirmek olan ve bu konulara ilişkin işbirliği oluşturmaya çalışan bir platformdur. G20 ülkeleri dünya ekonomisinin %85’ini oluşturmakta, dünya ticaretinin de %80’ini gerçekleştirmektedir. Bu ülkelerin toplam nüfusu dünya nüfusunun üçte ikisine tekabül eder.

G20, ülke başkanları/başbakanları seviyesinde yılda bir kez toplanmaktadır. Her ne kadar G20’ye dair en çok dikkati bu zirve toplamakta ise de, aslında yıl boyu devam eden süreçte, G20 ülkelerinin Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları’na da ek olarak çeşitli çalışma grupları yıl içinde düzenli olarak buluşmakta, doküman ve fikir üretmektedir. G20 kapsamında, küresel ekonominin güçlendirilmesi, uluslararası finans kurumlarının düzenlenmesi ve finansal reformlar yapılması gibi konuları ve bu konularda karar alınırken incelenmesi gereken örneğin yoksulluk, sürdürülebilirlik ve enerji tüketimi gibi konuları değerlendirmektedir.

Küresel ekonominin karşılaştığı sorunlara makro düzeyde çözümler getirmeyi hedefleyen G20 istihdamın artırılmasını da hedefleyen kararlar almaktadır. G20 platformu her zirvesinden sonra bir deklarasyon veya bir yol haritası ortaya koyarak, o yılki G20 kapsamındaki hedeflerini ve bu hedeflere nasıl ulaşılabileceğini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda G20 Birleşmiş Milletler ve Dünya Bankası gibi birçok uluslararası organizasyonla da beraber çalışmaktadır.

Herhangi sabit bir sekretaryası bulunmayan G20’nin başkanlığı üye ülkeler arasında senelik bir rotasyona tabidir. G20 ilk defa 2012 yılında bir gelişmekte olan ekonomi başkanlığında -Meksika- düzenlenmiştir. Bu yıl da 2012 yılında olduğu gibi G20 tartışmaları gelişmekte olan ülkelerin bakış açısına da değinen bir gündem içermiştir.

G20 her ne kadar hükümetler seviyesinde toplanan bir zirve de olsa, zamanla G20 etrafında, G20’den bağımsız fakat, her sene G20 süreci içerisinde yer alan ve G20’ye tavsiyeler veren, çeşitli toplum kesimlerini temsil eden gruplar oluşmuştur. Bu gruplardan özel sektörü temsil edeni B20, sivil toplumu temsil edeni C20, işgücünü temsil edeni L20, düşünce kuruluşlarını temsil edeni T20 ve gençleri temsil edeni Y20’dir. Türkiye, kendi başkanlığı döneminde, bunlar arasında bir de kadınları temsilen W20’yi kurmuştur. Toplumların G20 ülkeleri politikalarından etkilenen bireyleri olarak bizler de kendi seslerimizi bu alt kırılımlardan birinde aktif olarak duyurabiliriz. Böylelikle, G20 zirvelerini sık sık sokak gösterileri ile protesto edenlerin yaptığı katkıdan daha yapıcı ve içerikli, sonuca odaklı yol alınabileceği kanaatindeyim.

Türkiye Başkanlığındaki G20’nin Odak Noktaları: Süregelen Amaçlar ve Yenilikler

Türkiye’nin, G20 başkanlığı döneminde öncelikleri (i) yaşanan ekonomik krizler akabinde küresel toparlanmanın güçlendirilmesi ve büyüme potansiyelinin yükseltilmesi; (ii) ekonomik dayanıklılığın artırılması ve (iii) sürdürülebilirliğin desteklenmesidir.

Türkiye yukarıda açıkladığımız üç ana hedefine kapsayıcılık, daha evvel belirlenen G20 deklarasyonlarının/uygulama planlarının uygulanması ve yatırımın artırılması vasıtasıyla ulaşacağını açıklamıştır. Kapsayıcılık kavramının G20 Türkiye’nin gündeminde yer alması şaşırtıcı değildir. Zira bu kavram Türkiye’nin gelişmekte olan bir ekonomi olmasıyla yakından ilgilidir. Türkiye kapsayıcılık kavramına, hem ülkesel hem de küresel açılardan yaklaşmaktadır. Ülkesel açıdan yaklaşıldığında kapsayıcılık, büyümenin artıracağı refah seviyesinin, toplumun her kesimine intikal edeceğinden emin olunması anlamına gelmektedir. Bu kapsamda kadınların, gençlerin ve diğer ezilen grupların ekonomik ve sosyal alanlarda topluma katkı sağlaması için yapılacak çalışmalar da söz konusudur.

Küresel açıdan değerlendirildiğinde ise yine büyüme politikalarının yalnızca gelişmiş ülkeleri değil, gelişmekte olan ve düşük gelirli ülkeleri de içermesi anlamına gelmektedir.

G20’nin büyüme gibi süregelen hedeflerinin yanında kapsayıcılık gibi yeni hedefleri ile uyumlu olarak G20 Türkiye başkanlığı, Dünya KOBİ Forumu Vakfı ve G20 alt kırımı olarak kadınları temsil etmesi amacıyla W20’yi (Women20) kurmuştur. Ayrıca G20 ülkeleri enerji bakanları, ilk defa Türkiye’nin başkanlığındaki G20 senesinde buluşarak sürdürülebilirlik konularını tartışmışlardır. Zirvede herkesin enerjiye ulaşımı, enerji verimliliği, yenilenebilir enerji ve verimsiz fosil yakıt ikameleri konuları tartışılmıştır.

Dünya KOBİ Forumu, 23 Mayıs 2015 tarihinde İstanbul’da, KOBİ’lerin küresel ekonomik gelişmeleri daha yakından takip etmeleri, sürece dâhil olabilmeleri amacıyla kurulmuştur. Dünya KOBİ Forumu’nun kurulmasına Milletlerarası Ticaret Odası, Dünya Odalar Federasyonu ve Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği de katkıda bulunmuştur. Forum, KOBİ’lerin en büyük problemi olan küresel ticarete entegrasyon ve finansmana erişim problemlerine çözüm bulmayı amaçlamaktadır.

Sürdürülebilir büyüme amacını güden G20 Türkiye, büyümenin toplumun her kesimine yayılması amacına da hizmet ederek G20’nin alt kırılımı olarak W20’yi kurmuştur. W20’nin amacı küresel büyüme sağlanırken cinsiyet eşitliğini teşvik etmek ve cinsiyet ayrımcılığı konusundaki güncel problemlere çözüm üretebilmektir. Dünya nüfusunun yarısını kadınların oluşturmasına rağmen, çeşitli sebeplerle kadınların ekonomik hayata katılımı potansiyelin oldukça altında olduğundan, kadınların ekonomik hayata katkısı G20’nin hedefi olan küresel ekonomik büyüme için oldukça büyük önem taşımaktadır.

G20 2015 tüm bu amaçlarına ulaşmak için aşağıdaki 6 çalışma grubunu kurmuştur:

• Yatırım ve altyapı çalışma grubu (Investment and infrastructure working group)
• İstihdam çalışma grubu (Employment working group)
• Yolsuzlukla mücadele çalışma grubu (Anti- Corruption working group)
• Yapı çalışma grubu (Framework working group) • Büyüme çalışma grubu (Growth working group) 
• Enerjinin sürdürülebilirliği çalışma grubu (Energy sustainability working group)

G20 Alt Kırılımları: B20 (İş 20)

B20, G20 ülkelerinin özel sektörlerini temsil eden alt kırılımdır. Bu kapsamda G20 ülkelerinin önde gelen iş insanları bir araya gelerek G20 ülkelerinin hükümetlerine kendilerini ilgilendiren konulara ilişkin tavsiyeler vermekte, fikirler sunmaktadırlar.

Bu yıl B20 (i) ticaret görev gücü, (ii) altyapı ve yatırım görev gücü, (iii) büyümenin finansmanı görev gücü, (iv) istihdam görev gücü, (v) yolsuzlukla mücadele görev gücü ve (vi) KOBİ’ler ve girişimcilik görev gücü olmak üzere toplam altı görev gücü kurmuştur.

B20, tüm görev güçlerinin tavsiyelerini konsolide ettiği G20’ye politika tekliflerini içeren dokümanını Eylül 2015’te yayımlamıştır. B20 dokümanda G20’nin hedeflerine ulaşmasını engelleyen bariyerleri ve böylece de G20’nin müdahalesi ile geliştirilebilecek alanları tanımlamıştır.

B20’nin 2015 yılında G20’ye yaptığı tavsiyelerden ilki daha önce üzerinde mutabık kalınmış ilkelerin uygulanmasıyla ilgidir. Bu kapsamda B20 G20 ülkelerine Ticareti Kolaylaştırıcı Anlaşma’yı imzalamaları ve onaylanmalarını; küresel finansal reform gündeminin sonuca ulaştırılması ve geliştirilmesini; düzenleyici işlemler arasında tutarlılık sağlanmasını; G20 Yararlanmak Hakkı Şeffaflık Prensiplerinin (G20 High-Level Principles on Beneficial Ownership Transparency) uygulanmasını tavsiye etmektedir.

B20, küresel ekonomik sistemdeki dengesizliklerin ortadan kaldırılması amacıyla, doğrudan yabancı yatırımlara uygulanacak vergi kurallarında şeffaflık ve tutarlılığın sağlanmasını ve uluslararası yatırım prensiplerinin geliştirilmesini; G20’nin büyüme hedefleri ile ilintili ülke bazında yatırım altyapıları geliştirilmesini; altyapıya yapılan yatırım ekosistemlerinin geliştirilmesini ve teknik, yönetimsel ve girişimcilik anlamında yeteneklerin uyumsuzluğunun giderilmesi için programların geliştirilmesini tavsiye etmektedir.

Kapsayıcılığın geliştirilmesi için B20, istihdam yaratmak amacıyla daha dinamik ve kapsayıcı piyasaların ortaya çıkması için kapsamlı reformlar yapılmasını; gençlerin ve kadınların istihdamının artırılması hususunda adımlar atılmasını; KOBİ’lerin kredi değerliliği hakkındaki verinin şeffaflaştırılmasını; KOBİ’lerin alternatif finansmanlara erişiminin sağlanması için politikaların geliştirilmesini; kapasite geliştirici ve teknik yardım programlarıyla KOBİ’lerin uluslararası pazarlara erişimlerinin sağlanması için destek verilmesini; KOBİ’lerin dijital ekonomiye ve inovasyona erişimlerinin sağlanması için adımlar atılmasını tavsiye etmektedir.

B20 son olarak rekabetin artırılması konusunda G20’ye gelişmekte olan dijital ekonomi için küresel ticaret sistemi oluşturulmasını; G20 ülkelerinde girişimciler için vize sistemlerinin geliştirilmesini; korumacı politikaların kaldırılmasını; gümrük süreçlerinin dijitalleştirilmesi ve otomatik gümrükten çekme sistemlerinin geliştirilmesi ve uygulamaya konması ve kamu ihale sistemlerinin dijitalleştirilmesini, yüksek kademeli raporlama kurumlarının (High-Level Reporting Mechanism) kurulmasını ve uyum programlarının teşvik edilmesini tavsiye etmiştir.

G20 Alt Kırılımları: C20 (Sivil 20)

G20 ülkelerinin sivil toplum kuruluşlarını temsil eden C20’nin amacı uluslar içinde ve uluslararası seviyede eşitsizliğin önlenmesi, eşitsizliğin ekonomik gelişmeye olumsuz etkilerinin varlığının kabul edilmesi ve bunların düzeltilmesini sağlamak, özellikle toplumun dezavantajlı kesimlerine bu kapsamdaki hizmetlerin ulaşmasını sağlamaktır. C20, yönetişim, sürdürülebilirlik, kapsayıcı büyüme ve eşitlik konularını gündeme almakta, bu konulara ağırlık vermektedir. Bu kapsamda C20, yönetişim çalışma grubu (yolsuzlukla mücadele ve vergi adaletsizliği konularını işlemektedir), kapsayıcı büyüme çalışma grubu, cinsiyet eşitliği çalışma grubu ve sürdürebilirlik çalışma grubu (iklim değişikliği ve enerji konusunu işlemektedir) konulu çalışma gruplarını kurmuştur.

Eylül 2015 tarihli bildirisinde C20 her bir çalışma grubu konusunda G20’ye tavsiyelerde bulunmuştur.

C20 cinsiyet eşitliği konusunda kadınların hizmet unsuru içeren ancak gerçekleştirdiklerinde ücret kazanmadıkları işlerin de sistematik bir şekilde tanınması ve azaltılmasını; politika ve mevzuatın hazırlanırken cinsiyet farkındalığı ile hazırlanmasını ve cinsiyet eşitliği kapsamında G20 tarafından verilen taahhütlerin yerine getirilip getirilmediğinin izlenmesi için bir mekanizma kurulmasını tavsiye etmektedir.

Uluslararası vergi sistemi konusunda C20, ilgilenen ülkeler arasında yararlanma hakkı da dâhil olmak üzere bir otomatik bilgi değişim sisteminin kurulması ve ülkeler arası vergi konusunda bilgi değişimlerinin sağlanması gibi konularda G20’ye tavsiyelerde bulunmuştur.

Kapsayıcı gelişme konusunda ise yoksulluğun ve eşitsizliğin azaltılması konusunda büyüme stratejileri geliştirilmesi, eşitliğin sağlanması amacıyla devlet eğitiminin kalitesinin artırılması ve sivil topluma politika ve mevzuat hazırlanırken yer verilmesi gibi konularda tavsiyelerini sunmuştur.

İklim değişikliği, enerji ve sürdürülebilirlik konularında C20 adil ve hakkaniyete uygun emisyon azaltılması ve dekarbonizasyon hedefleri üzerinde anlaşılması; güvenilir, temiz, sürdürülebilir ve güvenli enerjiye 2030 yılına kadar ulaşımın sağlanmasında etkin bir rol oynanması; 2050 yılına kadar yenilenebilir enerjiye geçileceğine dair ortak bir taahhüt verilmesi ve bu konulara ilişkin yapılacak yatırımların en az diğer altyapı yatırımları kadar önemli addedilmesi; 2020 yılına kadar fosil yakıt kullanımının aşama aşama sona erdirilmesi; karbon yoğunluğunun yüksek olacağı bilinen yatırımlardan uzaklaşılıp, düşük karbon salınımı, yenilenebilir enerji ile ilerleyen yatırımların göz önüne alınması, hususlarında G20’ye tavsiye vermiştir.

C20 yolsuzlukla mücadele konusunda, Yararlanma Hakkı Şeffaflık İlkeleri’nin uygulanması konusunda bir hareket planı geliştirilmesi; kamu ihalelerinde şeffaflığın, ihale sonucunda yapılan sözleşmelerin ifşa edilmesi ile sağlanması; yolsuzlukla mücadele kapsamında açıklanması gereken her türlü bilginin kamu erişimine sunulması; Kamu Görevlilerinin Mal Beyanı Los Cabos Yüksek Prensipleri’nin uygulanması; yüksek seviyelerde yapılan yolsuzluğu soruşturmak amacıyla özel yolsuzlukla mücadele mekanizmaları kurulması konularında tavsiyelerde bulunmuştur.

G20 Alt Kırılımları: L20 (EMEK 20)

G20 üyesi ülkelerde bulunan işçi sendikaları bir araya gelerek G20 ülkeleri hükümetleri ile iletişim kurmak ve menfaatlerini gözetmek amacıyla bu platformu kurmuşlardır. Bu yıl L20 International Trade Union Confederation (ITUC) ve Trade Union Advisory Council (TUAC) desteği ile toplanmıştır. Nitelikli işçilerin gelişebilmesi için yatırım yapılması, nitelikli çıraklığı artırmak, asgari ücret, işçi hakları, sosyal koruma, finansal sektörün yeniden düzenlenmesi, maaşların adil şekilde dağıtılması, sosyal koruma ile çalışmanın sistemleştirilmesi, sürdürülebilir yeşil ve kapsayıcı büyümenin sağlanması, geçmişte verilmiş ve gelecekte verilecek taahhütlerin uygulanmasının izlenmesi konuları L20’nin çalışma sahasına girmektedir.

2015 yılı Eylül ayında, B20 ve L20 bir araya gelerek istihdam, büyüme ve düzgün şartlarda çalışma konulu bir deklarasyon yayımlamıştır. Bu kapsamda L20 ve B20 makroekonomik politikalar uygulanarak istihdamın artırılması; gençlere iş imkanları sağlanması ve çıraklığın niteliklendirilmesi, ekonominin resmi olmayan sektörlerinin resmileştirilmesi, mesleki sağlık ve işyeri güvenliği konularında güvence sağlanması, geleceğe yönelik olarak becerilerin ve mesleklerin yaratılması, düşük karbon salınımı yapacak ekonomilere geçiş yapılmasını garantileyecek altyapı yatırımlarının yapılması, kadınların iş gücüne katılımının sağlanması ve eşit ücret alması konularında tavsiyelerde bulunmuştur.

G20 Alt Kırılımları: T20 (DÜŞÜNCE 20)

T20, düşünce kuruluşlarını ve akademisyenleri temsil eden, G20 gündemindeki konuları daha derin analiz ederek geliştirdiği fikirlerle G20’nin daha somut ve sürdürülebilir politikalar üretmesine yardımcı olan bir alt kırılımdır. Ekonomik istikrar ve reformlar, kapsayıcı finansal büyüme, global ekonomik yapının geliştirilmesi, yiyecek güvenliği ve küresel ısınmayla mücadele ve G20’nin etkinliği ve üretkenliği konuları T20’nin gündemini oluşturan konulardır. Bu sene T20 liderliğini Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) üstlenmiştir.

Bu kapsamda TEPAV ile Şangay Uluslararası Çalışmalar Enstitüsü (SIIS), Lowy Uluslararası Politika Enstitüsü, Kore Kalkınma Enstitüsü (KDI) ve Uluslararası Yönetişim Yenilikçilik Merkezi (CIGI) tarafından ortaklaşa bir T20 konferansı düzenlenmiş, konferansta dünya enerji görünümü ve küresel enerji yönetişimindeki boşluklar tartışılmış, mevcut enerji kuruluşlarının güçlendirilmesi kararı alınmıştır. Enerji altyapı yatırımlarının sürdürülebilirlik üzerindeki etkisinin önemine değinilmiştir.

G20 Alt Kırılımları: W20 (Kadın 20)

G20 Türkiye başkanlığı döneminde, cinsiyet eşitsizliğinin sonlandırılması ve kadınların sosyal ve ekonomik alanlarda güçlendirilmesi adına çalışmalar yapmak amacıyla kurulmuştur. W20 G20’ye, kadınların ekonomik açıdan güçlendirilmesi, işyerlerinde ayrımcılığın son bulması ve cinsiyet eşitliğinin sağlanması, kadınların finansmana ve verimli varlıklara erişiminin sağlanması, kadınlara ait işletmelerin ve inovasyonun desteklenmesi, özel sektörde ve kamu sektöründe kadın liderlerin sayısının artırılması, kadınların ekonomik, sosyal ve siyasal bağlantılarının güçlendirilmesi, iş ve özel hayatın desteklenmesinin sağlanması, çalışma koşullarını iyileştirilmesi, sürdürülebilir tüketim eğilimlerinin geliştirilmesi ve yeşil büyümenin sağlanmasında kadın liderlerin desteklenmesi, özellikle kırsal kesimde yaşayan kadınları dikkate alarak tarım ve gıda güvencesi politikasının geliştirilmesi konularında tavsiyede bulunmuştur.

G20 Alt Kırılımları: Y20 (Gençlik 20)

Y20, G20 ülkelerinde bulunan gençleri G20 seviyesinde temsil eden platformdur. Y20’nin bu yılki lideri Youth Commission for Diplomacy’dir. Y20’nin amacı uluslararası meselelerin tartışılmasına zemin hazırlamak, kültürlerarası anlayışı geliştirmek ve gençler arasında küresel bir ağ oluşturmaktır. Gençler bu oluşum altında kendilerine ve geleceklerine dair endişeleri ve yenilikçi çözüm önerilerini G20 üyesi ülkelerin karar mercilerine iletmeyi hedeflemektedirler. Bu kapsamda bir araya gelen delegeler gençlerin istihdamı, eğitimi ve barışa katkıları konularına değinmişlerdir.

Tüm bu anlatılan konular çerçevesinde, G20 senesinin Türkiye’ye kattığı en önemli konu, kendi gündemini global seviyede tartışmalara açmak olmuştur. Üstelik bundan yararlanan yalnızca Türkiye değil tüm gelişmekte olan ülkeler olmuştur. Zira Türkiye başkanlığında tartışılan özellikle kapsayıcı gelişme konusu tüm gelişmekte olan ülkeleri ilgilendiren bir konudur. Tıpkı bu sene Çin’in 2016 yılı G20 başkanlığını yaparken muhtemelen birçok Asya ülkesini ilgilendiren konuyu dillendireceği gibi. Türkiye liderliğindeki G20’nin de tüm G20 sürecine en önemli katkısı W20 ve Dünya KOBİ Forumu’nun kurulması olmuştur.

15-16 Kasım 2015 tarihinde Antalya’da düzenlenen Liderler Zirvesi’nden sonra Türkiye G20 başkanlığı şapkasını Çin’e devretmiştir.

(1)http://www.tobb.org.tr/Sayfalar/Detay.php?rid=20410&lst=MansetListesi