Mülakat, bilgi alabilme ve aktarabilme potansiyeli özellikleri ile en etkin seçim yöntemlerinden biridir. Mülakatı gerçekleştirecek kişinin belirli konularda yetkinlik sahibi olması mülakat yönteminin verimli ve etkin olabilmesi için önemli bir unsurdur. İyi bir mülakatçının özellikleri özetle şöyle sıralanabilir. İnsan davranışlarını temel özellikleri ile anlama kapasitesi, sistematik, eleştirel, analitik düşünce yapısı, rol yapma yeteneği, araştırmacı ve sosyal kişilik yapısı, kendini tanıyabilme özelliği, düzgün ifade yeteneği, yüksek iletişim yeteneği, iyi bir dinleyici ve gözlemci olabilme özelliği, her tür insana uyum sağlayabilme yeteneği, dengeli ve olumlu kişilik yapısı, objektif olabilme özelliği.

Muhakkak ki mülakat çoğu zaman işe başvuran adaylar için stresli ve zor bir süreçtir. Fakat bazı durumlarda mülakatı gerçekleştiren kişi için de zor bir hale gelebilir. Mülakat; seçim yapan açısından en etkili seçim yöntemi olabileceği gibi, doğası gereği hatalara açık yöntemlerden biri de olabilir. Bu hataları önleyebilmek için mülakatı gerçekleştiren kişinin mülakat teknikleri ve özellikleri konusunda yetkin olması önemlidir.

Mülakat sırasında adaylardan kaynaklanabilecek bazı zorluklar da oluşabilir. Mülakatı gerçekleştiren kişinin böyle durumları kontrol edebilmesi için, bazı teknikleri geliştirmesi faydalı olacaktır. Adaylardan kaynaklanabilecek zor bir mülakata tipik örnekleri oluşturabilecek durumlar ve bunlarla başa çıkma yollarını şöyle sıralayabiliriz:

Çok Konuşkan Adaylar
Bazı adaylar sinirli ya da heyecanlı oldukları için, bazıları da yetersizliklerini saklayabilmek için çok konuşurlar. Öyle ki konuşmalarının sonu gelmek bilmez ve bir türlü konuşmanın sonuna noktayı koyamazlar. Böyle durumlarda mülakatçı mülakatı ustaca kontrol etmelidir. Bu tür adaylarla başa çıkabilmek için birtakım yöntemler çözüm olabilir. Birincisi, adayın konuşmasına bir yerden girip “Söyledikleriniz çok ilginç. Öyle ki size şu soruyu sorma gereksinimi hissettirdi.” gibi bir yaklaşımla konuşmayı kesmektir. İkincisi ise, adayla birlikte konuşmaya başlamak, bununla birlikte konuşmayı yeni bir alana kaydırmak ve bu konuşmayı aday susana kadar devam ettirmektir. Aday susunca da yeni bir konuda konuşmasını sağlamak için mülakatçının konuşmasını sona erdirmesi gerekir. Burada, adayın yeni konularda konuşmasına teşvik edici olmak oldukça kritik bir noktadır.

Konuşmaya Gönülsüz Adaylar
Bu tip durumlar çoğunlukla endişeden kaynaklanır. Böyle bir durumda mülakatçının, mülakatın açılışını yaparken adayla yakınlık kurması ve iyi bir iletişim içinde olması gerekir. Adayı rahatlatmak için konuyla ilgisi olmayan bir konuda küçük bir sohbet faydalı olabilir. Adayın rahatladığından emin olduktan sonra yumuşak bir geçişle mülakata girilir.

Kavgaya Eğilimli Adaylar
Bu tip adaylar mülakatı gerçekleştiren kişiyi savunucu duruma düşürmeye çalışan, hatta bazen mülakatçıyı tartışmaya sokmaya çalışan adaylardır. Mülakatı yapan kişi, böyle bir durumla karşılaştığında soğukkanlı davranır ve kendini tartışmaya asla sokmaz, inisiyatifi elden bırakmadan, olabildiğince çabuk ve diplomatik bir şekilde mülakatı sona erdirir.

Baskıcı Adaylar Bazı adaylar aldıkları diğer tekliflerden bahsederek, özellikle de rakiplerden gelenleri belirterek mülakatçıyı kendisi hakkında olumlu yönde ve çabuk karar almaya zorlarlar. Belki de bu yolla deneyimleri az olmasına rağmen bu işi yapabilecekleri konusunda ikna edici olmaya çalışmaktadırlar. Mülakatçının buradaki rolü, adaya elde ettiği başarıları konusunda konuşması için baskı yaparak, adayı detaya girmeden bu konu hakkında konuşmaya yönlendirmek olmalıdır.

Yukarıda anlatılanlar mülakatçının ustalığını ve tekniğini geliştirmesi açısından örnek oluşturabilecek bazı durumlardır. Aynı zamanda adayların iş başvurusu için gittiği mülakatlarda yapmaması gereken hataları da aydınlatabilecek noktaları oluşturmaktadır. Mülakatlarda olabildiğince doğal ve gerçekçi olmak aday açısından artı puandır.

Mehtap Alanyalı,
ALANYALI & ALANYALI İnsan Kaynakları Danışmanlığı